محسن خسروی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری دانشگاه ایرانمهر قروه
امیرحسین فرشچیان - دانشجوی دکتری معماری اسلامی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

بازار یکی از عینی ترین نمودهای معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی است، که به عنوان ستون فقرات و قلب تپنده شهر، ایفای نقش می کند. یکی از فضاهای عمومی در شهرهای تاریخی ایران و شهر های مسلمانان که یکی از وجه مطلوب تعاملاتاجتماعی در آن رخ می دهد، بازار است که مفصل ارتباطی بناهای عمومی با فضاهای شهری است. این عرصه در کنارفعالیتهای تجاری و زندگی روزمره مردم، نقش به سزایی در فعال بودن فضای شهری دارد. بازار که از مهم ترین فضاهایاجتماعی و شهری هر جامعه است، شبکه ای در هم تنیده از روابط اجتماعی و اقتصادی را در جوار بناهای عمومی دیگر شکل می داد و نقش تعیین کننده ای به عنوان عامل شکل دهی استخوانبندی و ساختار کالبدی شهر ایرانی اسلامی داشته است.بازارهای سنتی و قدیمی به دلیل اقدامات صورت گرفته در پیرامون بافت مرکزی شهرها و خیابان کشی های صورت گرفته در دوره پهلوی اول و دوم، به چند تکه تقسیم شده که بازار کرمانشاه نیز از این دسته بازارها می باشد. با این اوصاف نگارنده در پیآن است تا با تحلیل و بررسی بازار شهر اسلامی، مولفه های این کاربری را یافته، یا در معماری معاصر جایدهی نماید. هدف از این نوشتار تبیین نقش اندام بازارهای سنتی در ساختار نقش شهر های ایرانی اسلامی و به طور خاص نقش بازار کرمانشاه به عنوان بخشی از بازار قدیمی کرمانشاه، در استخوانبندی شهری و سازمان فضایی است. بدیهی است حفظ حیات این عنصر مهمشهری در طول قرون گذشته، نشان از اهمیت بالای کارکردی و اجتماعی و اقتصادی آن داشته است. لذا در این پژوهش در گام نخست به ارایه مفاهیم نظری در ارتباط با اندام بازار و روابط معمارانه و جایگاه آن در سازمان فضای شهر به عنوان یک فضای شهری پرداخته و سپس به بررسی نقش بازار کرمانشاه در ساختار کالبدی و سازمان فضایی شهر کرمانشاه می پردازیم.

بازار؛ اندام بازار؛ روابط معمارانه؛ شهر اسلامی