علی اکبر عجم - استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور
اشرف قلیچ بیکی - دانشگاه آزاد سلامی، واحد قاینات، دانشکده علوم تربیتی، گروه آموزش ابتدایی، قاینات

پژوهش حاضر با هدف بررسی تحلیل محتوای برنامهی درسی علوم تجربی پایه ششم دورهی ابتدایی از نظر میزان توجه به پرورش خلاقیت و تفکر انتقادی انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیل محتوا می باشد. جامعه آماری ونمونه در این پژوهش کتاب درسی علوم تجربی پایه ششم در سال تحصیلی 94-93 می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش استفاده از جدول تحلیل محتوا می باشد. مفاهیم مورد نظر در این جدول با توجه به چرخه آموزش خلاقیت هدایت شده پلسک که در سه مقوله و مفاهیم تفکر انتقادی از پرسشنامه تفکر انتقادی واتسون و گلیزر در پنج مقوله آورده شده است. اطلاعات موجود در این جدول در سه بعد)متن، تصویر و پرسش( می باشد. روش تجزیه و تحلیل بر اساس داده ها و اطلاعات به دست آمده از جدول تحلیل محتوا و آمار توصیفی مربوط به سیوالات تحقیق می باشد. این اطلاعات بر اساس اهداف پیش بینی شده و سیوالات مطرح شده در این تحقیق، مورد تجریه و تحلیل و تفسیر قرار گرفته اند. در ابتدا به بررسی و مطالعه مفاهیم خلاقیت هدایت شده پلسک و تفکر انتقادی لیپمن و سپس به بررسی و مطالعه کتاب علوم تجربی پایه ششم مطابق با مفاهیم خلاقیت هدایت شده پلسک و تفکر انتقادی لیپمن جهت گنجاندن در جدول تحلیل محتوا انتخاب گردیده است. بعد از تجزیه و تحلیل این مفاهیم با استفاده از جداول مربوطه، مشخص شد کتاب علوم ششم ابتدایی به پرورش خلاقیت و تفکر انتقادی توجه شده است، به طوری که از 391 واحد فعالیت، 318 واحد فعالیت خلافیت و 73 واحد غیر خلاق می باشد. همچنین کتاب علوم ششم ابتدایی از بین فعالیت خلاقیت(متن، تصویر و پرسش، بیشترین) توجه را به تصویر داشته و در مرحله بعد پرسش و سپس متن می باشد. این نشان دهند این است که خلاقیت کتاب علوم ششم در مرحله اول به تصویر، پرسش و سپس متن می باشد. از بعد توجه به تفکر انتقادی از 484 واحد فعالیت، 440 واحد تفکر انتقادی و 44 واحد تفکر غیر انتقادی می باشد. همچنین کتاب علوم ششم ابتدایی از بین فعالیت تفکر انتقادی(متن، تصویر و پرسش)، بیشترین توجه را به متن داشته و در مرحله بعد تصویر و سپس پرسش می باشد. این نشان دهنده این است تفکر انتقادی کتاب علوم ششم ابتدایی اول به متن بعد تصویر و سپس پرسش می باشد.

تحلیل محتوا، برنامه درسی علوم، پایه ششم، خلاقیت، تفکر انتقادی