مریم کهوند - عضو هیات علمی دانشگاه هنر

یکی از دست آوردهای فن آوری های نوین ارتباطی در عصر حاضر، برجسته شدن نقش و کارکرد تصویر در زندگی امروز است. این اهمیت تنها به حوزه ی تصویر به مثابه ی ماهیت فیزیکی و عینی آن محدود نبوده و همه ی تجارب دیداری و حوزه ی دیدن را دربرمی گیرد. دیدمان در حوزه ی تصویر متناظر با گفتمان در حوزه ی زبان شناسی و تفسیر متن، دربرگیرنده ی ابعاد چندگانه ی تجربه ی دیداری و ساختار دیدن است و اگر نه بیش تر از گفتمان، دست کم هم پای آن، شالوده ی باورها، بینش و اندیشه ی ما را درباره ی موضوعات گوناگون شکل می دهد و از این روی، امروزه به عنوان گستره ی مهمی برای تحلیل پدیده ها، رخ دادها و وضعیت های گوناگون اجتماعی مورد مطالعه قرار می گیرد. حضور زنان در عرصه های کار و فعالیت های اجتماعی جامعه ی ایران در سال های اخیر در قیاس با گذشته به مراتب بیشتر شده و به همان نسبت به افزایش نقش موثر آن ها انجامیده است. اما این افزایش نقش با آن چه واقعیت کنونی موضوع در جامعه است انطباق نداشته و با چالش های گوناگون همراه بوده است. تاکید بر ساحت دیداری (به عنوان رویکرد مهم فرهنگ دیداری) و تحلیل ساختار اجتماعی تجربه ی دیداری این افزایش نقش، امکانات تازه و متفاوتی برای بررسی وضع موجود به دست خواهد داد که پیش از این کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از این رو، در مقاله ی حاضر با استفاده از چارچوب های نظری مطالعات فرهنگی و فرهنگ دیداری، تصویر و تصور کلی رشد زنان در جامعه ی امروز ایران در سه گستره ی اصلی مورد بحث و تحلیل قرار خواهد گرفت. ترکیب سه عرصه ی غیر منسجم و نا هم گون (کنش اجتماعی زنان، کنش گفتمانی و باور غالب جامعه در مورد زنان)، دیدمانی غیر قابل انتظار و بعضا مخدوش و بحرانی از زن پدید آورده است که با توسعه و گسترش نقش اجتماعی آن ها در جامعه ی امروز تناقض دارد. عدم انطباق ساختارتجربه ی دیداری در هر یک از سه گستره ی ذکر شده، از مهم ترین نتایج این بحث و عامل اصلی این گسست به شمار می رود. پژوهش حاضر با هدف آسیب شناسی این گسست، به مطالعه و تحلیل هر یک از عرصه های ذکر شده می پردازد.

آسیب شناسی، دیدمان، نقش اجتماعی زنان، جامعه امروز ایران، فرهنگ دیداری