زهره دودانگه - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری از دانشگاه تهران

ریشه تاریخی تقابل کار و فراغت به یونان باستان و نظریات ارسطو بازمی گردد، که در آن کار بدنی در مقابل کار هنری و فکری تعریف شده بود و بر اساس آن شهروند از غیرشهروند جدا می شد. اما به نظر می رسد که تقسیم بندی فراگیر زندگی هرروزه مردم به دو بازه عمدتا متعارض کار و فراغت به دوران مدرن اختصاص دارد و مهم ترین نمود آن منشور آتن و تفکیک قلمروی شهر به محدوده های سکونت (یا ضرورت)، فراغت، کار است. در این میان از مهم ترین ناقدان این تقسیم بندی، پژوهشگران حوزه جنسیت هستند و استدلال می کنند که در جامعه مدرن سرمایه داری کار زنان خانه دار تولیدی تلقی نمی شود، و در نتیجه به رسمیت نشناختن این کار سبب می شود که فراغت زنان نیز نادیده گرفته شود. بر این اساس برخی به اقداماتی درباره کار و فراغت زنانه در محلات شهرهای مدرن دست زده اند. هدف مقاله حاضر آن است که علاوه بر بررسی نظریات موجود، با مروری بر تجربه های توسعه محلی برای زنان، به مطالعه ای تطبیقی میان دو تجربه داخلی و خارجی شکل دهد. بدین منظور دو نهاد شبکه بین المللی مادر که ریشه اروپایی دارد و انجمن زنان محله سیزده آبان در تهران به عنوان تجربه های موفق انتخاب شدند. شناخت اولیه از این دو تجربه نشان می دهد که در نسبت با مفاهیم کار و فراغت رویکرد متفاوتی برای توانمندسازی زنان دنبال شده است؛ در واقع هدف این پژوهش فهم آن است که چرا در توانمندسازی زنان، تجربه اروپایی مورد مطالعه بر فراغت زنانه و تجربه ایران بر اشتغال زایی برای زنان تاکید داشته است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که فراغت و کار در هر دوی این تجربه ها به مثابه یک طیف در نظر گرفته شده، و برحسب مسایل واقعی موجود اقدامات به یک سوی این طیف میل می کنند؛ اما هیچ گاه تمایز قطعی میان مقوله های کار و فراغت وجود نداشته و این دو مقوله یکدیگر را بازتولید می کنند. همچنین از مهم ترین علت شناسایی شده برای موفقیت این دو تجربه توجه به دغدغه های زنانه در قلمروی خصوصی خانه است. رویکرد این پژوهش کیفی و روش آن مطالعه تطبیقی بوده و گردآوری اطلاعات در آن با مطالعه اسناد موجود صورت گرفته است.

زنان، کار، فراغت، شبکه بین المللی مادر، انجمن زنان محله سیزده آبان، توسعه محلی