خالد احمدالی - استادیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
نازگل حسینی پژوه - کارشناس ارشد آبیاری و زهکشی
علی کشاورز - استادیار گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه تهران

آبیاری اراضی زراعی به روش موضعی نواری (نوارهای تیپ) یکی از مسایلی است که امروزه شاهد گسترش روزافزون آن در اکثر نقاط کشور هستیم. تاکید و تمرکز بیش از حد بر مسیلهی کمبود آب، باعث ارایهی راهکارهایی میشود که ممکن است به طور موقت مشکلات منابع آب را تخفیف داده اما با گذر زمان اثرات سوء جبرانناپذیری بر محیطزیست بگذارد. در این مقاله به بررسی مسایل و مشکلات زیست محیطی این روش در آبیاری زراعتها پرداخته شده است. با فرض متوسط فاصلهی نوارهای تیپ برابر 40 سانتیمتر، میزان نوار تیپ مصرف شده در هر هکتار زراعت برابر 25 کیلومتر است و با فرض اینکه در هر فصل، تنها 10 درصد این نوارها در زمین باقی بماند بعد از 10 سال میزان تیپ که در زمین باقی میماند برابر 25 کیلومتر است. با فرض اینکه در اثر عملیات زراعی و با گذر زمان این نوارها به تکههای 0.5 متری تبدیل شوند بعد از 10سال در هر هکتار 50000 قطعه در هر هکتار قطعه پلاستیک رها میشود. بر اساس آمار معاونت آب و خاک در سال 94مساحت اراضی تحت پوشش این سیستم که فقط از تسهیلات دولتی استفاده کردهاند، تقریبا 21 هزار هکتار است که در واقع میزان سطح تحت پوشش این سیستم در کشور چندین برابر رقم ذکر شده است. در صورت ادامهی روند فعلی گسترش تیپ در زراعت سهم کشاورزی در تولید ضایعات پلاستیکی بسیار زیاد خواهد بود. اثرات پلاستیکهای پلیاتیلن بر محیط زیست شامل جابجایی تکههای پلیاتیلن در اثر باد و یا سایر عوامل و تبدیل آلودگی از یک منبع نقطهای و متمرکز به یک آلاینده با ابعاد گسترده و غیرمتمرکز و در نتیجه شیوع تصاعدی اثرات نامطلوب آن نظیر خفه شدن حیوانات دریایی در اثر خوردن ذرات شناور پلاستیکی و یا گرفتار شدن در زبالههای پلاستیکی و ایجاد اختلالات هورمونی در آنها و نهایتا ورود به چرخهی غذایی انسان، اثر پلاستیکهای پلیاتیلن بر دامها، آلودگی منابع خاک و آب و ماندگاری بالا (بیش از 50 سال)، کاهش میزان تهویهی خاک، ایجاد آلودگی بصری و کاهش توریست، ایجاد سموم مضر نظیر دیاکسیدکربن، دیوکسینهای خطرناک در اثر سوزاندن نوارهای تیپ و تهدید کیفیت هوا و نهایتا کمک به تشدید گرمایش جهانی است.

آلودگی، بهرهبرداری ناپایدار، دیوکسین، زبالههای پلاستیکی