ایرج تیموری - استاد یار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز
بهمن هادیلی - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز
عیسی پورسعید - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز

عوامل مختلف اقتصادی و سیاسی و گاها اجتماعی سبب شکل گیری و توسعه مناطق آزاد تجاری صنعتی طی –یک دهه اخیر در ایران شده است. در واقع هدف اصلی مناطق آزاد استفاده از پتانسیل ها و قابلیتهای داخلی درراستای افزایش صادرات و ارز آوری به داخل کشور در طی دوره تحریم بود. در راستای تحقق این مقوله، توسعه وشکل گیری منطقه آزاد تجاری و صنعتی ارس در سال 1382 2831 در اولویت و نهایتا در سال 1387 شکل عملیاتی به خود گرفت. مساله اصلی مقاله حاضر پرداختن به ارزیابی توسعه و شکل گیری فعالیتهای مختلف صنعتی ، تجاری و کشاورزی در محدوده منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس با رویکرد آمایش سرزمین می باشد. داده های مورد – استفاده در این پژوهش لایه های اطلاعاتی مربوط به سطوح ارتفاعی ، شیب ، جهت شیب، کاربری اراضی ، منابع اراضی و خاک بود که در داخل سیستم اطلاعات جغرافیایی بر طبق روش مخدوم و بااستفاده از تابع روی هم گذاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بررسی یافته های تحقیق نشان می دهد که از مجموع کاربری اراضی محدوده 35.2 درصد متناسب با توان اکولوژیک بر طبق مدل نمی باشند. یافته های تحقیق نشان دادند که از کل اراضی اختصاص یافته برای کاربری تجاری 3٪ تفریحی و پارک 87.5٪ کاربری شهری 4.1٪ فازصنعتی 2 اکولوژیک نیستند. همین طور از کل اراضی زراعی واقع در محدوده منطقه آزاد 71 درصد و از کل اراضی اختصاص یافته برای مجتمع گلخانه ای 49 درصد و باغات 98 درصد متناسب با توان اکولوژیک بر مبنای مدل نمی باشند. نتایج بررسی ها نشان می دهد در توسعه و شکل گیری منطقه آزاد تجاری و صنعتی ارس به ظرفیتها و توان اکولوژیک محیط توجه کافی نشده است.

توان اکولوژیک ، آمایش سرزمین ، منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس