سید هادی ابطحی - دانشجوی سال سوم دکتری تخصصی .D.Phعلوم و مهندسی آب-آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشگاه ارومیه،
محمد همتی - عضو هیات علمی گروه مهندسی آب، دانشگاه ارومیه

اسراف در مصرف نعمت های بی حد و نهایت الهی، همچون آب، در کلام وحی و معجزه پیامبر دین اسلام یعنی قرآن (و سایر ادیان الهی) تا حدی پست است، که از انسان مسرف بعنوان برادر شیطان یاد شده است. مدیریت و بهینه سازی مصرف آب و توجه به مسایل مهمی چون تامین حق آبه زیست محیطی اکوسیستم های آبی همچون دریاچه ها و رودخانه ها در مقیاس ملی و بین المللی در ایران، بعنوان کشوری که کمبود آب در مناطق وسیعی از آن، محسوس است، و هم چنین سایر کشورها، در جهت خروج آن(ها) از جمع کشورهای مواجه با تنش و بحران کمی و کیفی منابع آبی مهم می باشد. از علل بحران های کمی و کیفی منابع آب در پایین دست سدها، ممانعت از جریان طبیعی زیست محیطی در رودخانه می باشد، که در نتیجه تخصیص عادلانه حق آبه زیست محیطی رودخانه ها بعنوان راهکاری در جهت حل آن بحران ها در حوضه های آبریز مطرح می باشد. به منظور مدیریت پایدار شرایط زیست محیطی رودخانه، نیازهای زیست محیطی اغلب بصورت مجموعهای از دبیهای جریان با مقدار، زمان وقوع، فراوانی و دوام جریان معین تعریف میشوند. این جریانها که شرایط مستعد نگهداری مجموعهای از زیستگاه های آبی و فرآیندهای اکوسیستم را فراهم می کنند، در ادبیات موضوع تحت عناوین جریان زیست محیطی، نیاز آب زیست محیطی، تقاضای آب زیست محیطی، شناخته شده و محاسبه این جریانها، ارزیابی جریان زیست محیطی نامیده می شود. اکولوژیستها عقیده دارند که عامل اصلی در محاسبه جریان زیست محیطی، حفظ الگوهای زمانی و مکانی جریان رودخانه می باشد. سد ساروق چای بر روی رودخانه ساروق به همراه چم چغاتو، خورخوره از سرشاخه های زرینه رود، در حوضه آبریز دریاچه ارومیه می باشند. در این تحقیق با توجه به سابقه تحقیقات انجام شده در شرایط مشابه، در سطح بین المللی، در استان آذربایجان غربی و هم چنین سایر استان ها، دو روش از روش های محاسبه جریان زیست محیطی، در محل ایستگاه انتخاب شده آب سنجی پایین دست سد در حال بهره برداری ساروق چای در حوضه آبریز زرینه رود، انتخاب و استفاده شده اند. از شاخص های مهم گواهی شده جهت مدیریت جامع منابع آب، تحقیق و مطالعه هرچه بیشتر در مبحث جریان زیست محیطی رودخانه ها، و تلاش در جهت اعمال حق آبه محیط زیست رودخانه ها، با استفاده از شاخص های زیست محیطی تنانت و تسمن می باشند، که استفاده از آن ها، تا حدی منجر به نتایج معقولی در این تحقیق شده، و بعنوان نمونه، متوسط جریان زیست محیطی سالیانه، در ایستگاه هیدرومتری صفاخانه، در پایین دست سد ساروق چای 4/086 متر مکعب بر ثانیه48/5%R.A.M می باشد.

حق آبه زیست محیطی، ثبات اکوهیدرولوژیکی، ساروق چای، دریاچه ارومیه