محمدرضا مبهوت - دانشجوی دکتری برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی، عضو هیات علمی دانشگاه خاوران مشهد
فهیمه سروش - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه خاوران مشهد

محیط زیست شهری و کیفیت زندگی انسان، از مهمترین موضوعاتی هستند که در آغاز هزاره سوم مطرح گردیده و دستیابی به محیطی مطلوب وبا کیفیت، توقعی است که هر شهروند از فضای شهری دارد. ارتقا کیفیت محیط به خصوص کیفیت پیاده راه که به عنوان بهترین بستر حیات شهریبه شمار می رود بسته به عوامل کالبدی و عملکردی مسیر پیاده دارد ویژگی هایی که می تواند پیاده راه را از یک فضای صرفا عبوری، تبدیل بهیک فضای شهری مطلوب جهت مکث و حضور بیشتر بنماید. بدین ترتیب پیاده روی، برترین شکل ایجاد تعامل انسان با محیط شهری است و پیاده راه ها از مهم ترین مکان های عمومی شهر و ضروری ترین اجزای آن محسوب می شوند و به عنوان بهترین بستر حیات شهری مطرح می باشند وحضور طولانی تر مردم در محیط شهری رافراهم می کند. اما باشروع انقلاب صنعتی، اختراع اتومبیل وگسترش شهرها، به تدریج اولویت دادن بهنقش عابرپیاده و فضاهای پیاده محور در شهرها و فضاهای شهری کمرنگ شده و از کیفیت فضایی عرصه های عمومی شهر و پیاده راه ها کاسته شده است؛ عدم توجه به مقیاس انسانی و نادیده گرفته شدن نیازهای عابرین پیاده از معضلات پیش رومی باشد، به طوری که کمبود و نبود کیفیت در پیاده راه ها منجربه تضعیف حضور و تعاملات اجتماعی شهروندان شده است. مطالعه حاضر به دنبال شناخت و بررسی عوامل موثر در ارتقا کیفیت پیاده راه ها به عنوان یک فضای شهری می باشد. به همین منظور از نمونه های موفق پیاده راه ها در جهان از جمله آسن آلمان، کپنهاگ ودر ایران مانند خیابان جنت مشهد، و خیابان تربیت تبریز نیز بهره گرفته شده است. این پژوهش می کوشد این عوامل را در پیاده راه مورد مطالعه)حد فاصل میدان بیت المقدس تا حرم( مورد بررسی و سنجش قرار دهد. روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و بر اساس مشاهده و مطالعات میدانی و پرسشنامه استوار است. تعاریف ،مفاهیم و اصطلاحات مربوط به پیاده مداری از طریق مطالعه کتب و مقالات معتبر گردآوری شده است که در بخش مبانی نظری به آن پرداخته شده است. همچنین، پرسشنامه تدوین شده حاصل از چاچوب نظری است که شامل دوبخش میباشد که بخش اول مربوط به مشخصات فرد پاسخگو و بخش دوم مختص به سوالات اصلی پژوهش می باشد. سوالات مطرح شده در بخش دوم شامل معیارها و شاخص های مطلوب رویکرد پیاده مداری از جمله دسترسی، امنیت، ایمنی، اختلاط کاربری و سرزندگی است. جامعه اماری این پرسشنامه را افراد حاضر در محدوده مورد نظر )حد فاصل میدان بیت المقدس تا حرم مطهر( تشکیل می دهند که براساس فرمول کوکران، حجم نمونه 50 برآورد شده است. سپس به تجزیه و تحلیل داده ها به دو شیوه کمی و کیفی پرداخته شده است. نتایج حاصل از یافته ها نشان می دهد که در پیاده راه مورد مطالعه وضعیت مبلمان )نیمکت ، سطل زباله(، کف پوش، روشنایی وجود فضاهای سبز و آبنما متناسب با نقش و جایگاه پیاده راه نمی باشد. همچنین افراد پاسخگو به پرسشنامه وجود کاربری های متناسب با نیاز افراد و دسترسی به حمل و نقل عمومی را متناسب با عملکرد پیاده راه می دانند. این محور به جهت اتصال به حرم مطهر رضوی و حضور فعال مردم نیازمند برنامه ریزی و توجه بیشتر به منظور بهبود شرایط کالبدی و عملکردی می باشد. در انتها درجهت نیل به اهداف پژوهش راهکارها و پیشنهاداتی ارایه می گردد.

پیاده راه فضای شهری فضاهای پیاده محور عابر پیاده