محمدرضا مبهوت - دکتری برنامه ریزی شهری، عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی خاوران، مشهد، ایران
فهیمه توانائی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، موسسه آموزش عالی خاوران
خاطره قادری - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری اسلامی، دانشگاه بین المللی امام رضا(ع)

پدیده حاشیه نشینی پدیدهای شهری است که با توجه به رشد شهرنشینی بیرویه در جهان، ایران و بخصوص شهرهای بزرگ با وجود مهاجرتهای روستا شهری شکل گرفته و گسترش یافته است، حاشیه نشینی به عنوان برهم زننده تعادل فیزیکی شهرها، نشاندهنده توسعه ناموزون شهری و منطقه ای است و دغدغه بسیاری از متخصصین شهری، جامعه شناسان، معماران و غیره است.این سکونتگاه های بی ضابطه و حاشیه ای عمدتا به دلیل ارتباط مستقیم با یکی از نیاز های پایه ای انسان ( مسکن) اهمیت مییایند. مقاله حاضر مهم ترین و عمده ترین علل پیدایش و گسترش اسکان غیر رسمی در ایران مورد بررسی قرار داده و به عنوان نمونه به حاشیه نشینی در شهر مشهد با روش تحلیلی-توصیفی و مشاهدات میدانی پرداخته است. جامعه آماری تحقیق را حاشیه نشینان جنوب غرب شهر مشهد(قلعه وکیل آباد) تشکیل میدهند. علت این انتخاب موقعیت منحصر به فرد آن از لحاظ دسترسی های شهری ودارا بودن ظرفیت بالقوه در بر عهده گرفتن عملکردهایی بامحوریت توریسم میباشد و با هدف برون رفت این منطقه از وضعیت رکود و عدم توسعه یافتگی، جایگاه مهمی در پروژه های توسعه شهری دارد. با توجه به بررسی های صورت گرفته عوامل اقتصادی نقش کلیدی را در ظهور و گسترش حاشیه نشینی بازی می کنند. لذا به منظور کنترل و در صورت امکان حذف این پدیده باید به ایجاد تعادل فضایی ( اقتصادی ، اجتماعی ، کالبدی ) در سطح مناطق دست یازید تا جمعیت برای بدست آوردن منابع اقتصادی و اجتماعی برتر ناچار به انتقال از نقطه ای به نقطه دیگر نشوند.

حاشیه نشینی، سکونتگاه های غیر رسمی، مهاجرت، مشهد، قلعه وکیل آباد