ابوالقاسم محرابی - عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

یکی از ابعاد فرهنگ مردم، مطالعه در ادب شفاهی چون افسانهها، قصهها، ترانهها، متلها، معماها و مثلهاست . ضربالمثلها، نقطه اتصال ادب رسمی به ادب شفاهی است؛ زیرا در مثلها، تمام ویژگیهای ادبی از قبیل وزن و آهنگ، صور خیال، استعاره و تشبیه، ایجاز و اختصار دیده میشود. مردم نیز با کاربرد فراوان، آنها را به شهرت رسانیده و مثل کردهاند. بررسی نقش ضربالمثلها در هویت ملی چه به اعتبار جایگاه آن در ادب رسمی و چه ادب شفاهی، از آن رو مهم است که مثلها، حکمتهای تجربی مردم و آیینه فرهنگ، آرا، هنجارها، طرز زندگی، مناسبات، منش و خلق و خوی و دیگر مولفههای هویتی آنان است. ضربالمثل گونهای از بیان است که معمولا تاریخچه و داستانی پندآموز در پس بعضی از آنها نهفته است. بسیاری از این داستانها از یاد رفتهاند، و پیشینه برخی از امثال بر بعضی از مردم روشن نیست؛ با اینحال، در سخن بهکار میرود. بنابراین سوال اصلی این تحقیق چنین خواهد بود: چگونه میتوان این ضربالمثلها را که در انعکاس و تقویت هویت ملی نقش مهمی دارند حفظ کرد و بر کاربرد آنها افزود بعد از تعریف ضربالمثل به اهمیت، کارکرد و انواع ضربالمثل پرداخته میشود. در ادامه جایگاه ضربالمثلها در تبیین علمی ادبی تفکر جامعه، نقش و عملکرد ضربالمثلها و جایگاه ضربالمثل در گویش و فرهنگ تربت حیدریه به همراه -نموتههایی از ضربالمثلهای تربتی ارایه میگردد. در پایان، نتیجه گیری و راهکارهای پیشنهادی برای حفظ، ترویج و بکارگیری بیشتر از ضربالمثلهای تربتی مطرح میشود. از مهمترین راهکارهای اجرایی در زمینه حفظ و کاربرد بیشتر ضربالمثلهای تربتی علاوه بر نقش خانواده بایستی وظیفه معلمین، مبلغین و سخرانان را یادآور شد. کار بررسی گویشها و فرهنگها هر چه سریعتر بایستی با کمک سازمانهای دولتی بالاخص اداره ارشاد شهرستان، با روشهای علمی انجام گیرد تا این گنجینههای گرانبهای فرهنگی پیش از آن که از میان بروند حفظ گردند.

تربت حیدریه، گویش، فرهنگ، ضربالمثل