حمیدرضا ایرانی - کارشناس ارشد باستان سنجی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران
محمود زارعی - استادیار گروه شیمی، دانشگاه تبریز، ایران
ابوالفضل عالی - سرپرست هییت کاوش معدن تاریخی چهرآباد زنجان، ایران
وحید عسکرپور - استادیار گروه مرمت و باستا نسنجی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران

مواد آلی به دلیل ساختار آسیب پذیرشان در زمره مواد کمیاب باستان شناسی قرار می گیرند. مصنوعات چرمی به دست آمده از منطقهچهرآباد زنجان متعلق به دوره هخامنشیان از جمله مصنوعات آلی و بسیار نادر موجود در ایران است که با مطالعه آن ها اطلاعاتارزشمندی را در رابطه با صنعت چرمسازی آن دوره میتوان بهدست آورد. برای بازشناخت فناوری تولید و ساخت این آثار، گونه حیوانیپوست، مواد دباغی به کار رفته و مواد مورد استفاده برای چربی دهی مورد مطالعه قرار گرفت. برای شناسایی گونه حیوانی از مشاهداتمیکروسکوپی با لوپ دیجیتال بهره برده شد و برای شناسایی عوامل دباغی، از آزمون شیمی کلاسیک برای تشخیص حضور تانن هایگیاهی، از آنالیز میکروسکوپ الکترونی روبشی SEM-EDS برای شناسایی عوامل دباغی معدنی، از آنالیز کروماتوگرافی گازی جفت شده با طیفسنج جرمی GC-MS برای شناسایی مواد مورد استفاده در چربی دهی و نهایتا برای حصول اطمینان از نتایج آنالیز GC-MS از آنالیز دستگاهی طیفسنج مادون قرمز تبدیل فوریه (FT-IR) بهره برده شد. نتایج حاصل از این مطالعات حاکی از این بود که از پوست حیوانات گاو، گوسفند و بز برای فرآوری این مصنوعات استفاده شده و هیچگونه دباغی بر روی این پوستها صورت نگرفته اما مواد مورد استفاده جهت چربیدهی این آثار، اسیدهای لینولییک، استیاریک، کاپریک و اولییک، شناسایی شدند. هم چنین نتایج به دست آمده از آنالیز FT-IR صحت نتایج به دست آمده از آنالیز GC-MS را تایید نمود.

مردان نمکی، فناوری چرم، چهرآباد زنجان، FT-IR ،SEM-EDS ،GC-MS