علیرضا باغبانان - دانشیار، دانشکده مهندسی معدن، دانشگاه صنعتی اصفهان
فرشاد رمضانی فر - دانش آموخته کارشناسی ارشد مکانیک سنگ، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی اصفهان
حمید هاشم الحسینی - دانشیار، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی اصفهان
مهدی رازانی - دانشجوی دکتری مرمت اشیا تاریخی و فرهنگی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان

محوطه های باستان شناسی در مناطق بیابانی همواره در معرض تخریب و دفن شدن به وس یله ماسه های روان در طی توفان هایماسه ای هستند و نگهداری از این مناطق و بقایای آن ها در مراحل کاوش و در ادامه، از مهم ترین اقدامات حفاظت باستان شناسی است.در همین راستا استفاده از روش های تثبیت بیولوژیکی برای تولید سیمان های کلسیتی، که به عنوان روشی نوین جهت تحکیم و تثبیتزمین در مهندسی ژیوتکنیک است، ظرفیتی جدید برای عملیات حفاظت در کاوش به وجود آورده است؛ به نحوی که در این روش ها ازمیکروارگانیسمهای غیر بیماری زایی که به طور طبیعی در محیط خاکی یافت می شوند، برای تثبیت خاک، ماسه های روان استفادهمی گردد. در این تحقیق، امکان سنجی استفاده از روش بهسازی بیولوژیکی با استفاده از باکتری های کلسیت ساز، جهت تثبیت ماسه هایروان در محوطه های تاریخی و همچنین حفاظت بقایای باستان شناسی در حین و بعد از کاوش مورد مطالعه قرار گرفته است. در اینپژوهش برای تثبیت بیولوژیکی خاک (ماسه بادی و خاک ماسه ای) تحت شرایط بهینه، از باکتر ی های مصرف کننده اوره به نامSporosarcina Pasteurii و از دو نوع خاک طبیعی مناطق کویری و ماسه شناسنامه دار ریخته گری استفاده گردیده است. به نحو ی که بعد از اعمال دوغاب زیستی استحکام بخش با استفاده از آزمایش های مکانیکی میزان تاثیر این روش در بهسازی خاک ماسه ای ارزیابیشد، جهت تعیین میزان نفوذ ماده استحکام بخش و عمق بهسازی خاک، قالبی از جنس PVC با ارتفاع 1m با ماسه به صورت خشک تا چگالی (1/6gr/cm(3 متراکم شد و مورد بهسازی قرار گرفت. برای کنترل میزان کارکرد روش و بررسی کیفی مقاومت سطحی ایجاد شده از آزمون نفوذ استاندارد با استفاده از سنبه 250gr در دو حالت تر و خشک استفاده گردید. که نتایج نشان داد دوغاب بیولوژیکی مورد استفاده قادر به تحکیم ماسه بادی تا عمق 50cm است و تثبیت ماسه با مواد دوغاب زیستی موجب شده تا نفوذ سنبه در هر دو حالت بسیار کاهش یافته و حتی به صفر برسد.

دوغاب زیستی، حفاظت، بقایای باستان شناسی، تثبیت بیولوژیکی، روان ماسه