محمد جواد جاوید - دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

انسان شناسی حقوق طبیعی بشر و روان شناسی آن می توانند همسو باشند. چرا که حقوق انسانی به دو بعد ثابت و متغیر قابل تقسیم است که هر دوی این قسم در تاسیس حقو بشر و شهروندی شریکند؛ اما آن بخشی از حقوق آدمی که در جمع هویت یافته و صیقل می خورد در گذر زمان و مکان ثابت نیست و هر جامعه ای مبتنی بر اولویت های سعادت جمعی خویش می تواند عناصری را بر دیگری ترجیح دهد که لزوما نه تعمیم پذیر است و نه تجدیدپذیر؛ و از جامعه ای به دیگری ممکن است متفاوت باشد. یگانه عنصر جاودانه در این حقوق، حقوق بنیادین بشری است که این حقوق هم در شرایط جمعی فقط قابل تحدید و تضییق است. این بیان، بنیان نسبیت در حقوق شهروندی در خصوص حقوق طبیعی بشر را تشکیل می دهد.

حقوق بشر، حقوق شهروندی، آزادی، دولت، اسلام، جامعه مدنی