احمد بستانی - استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی

جهانشمولی از مهم ترین ویژگی های حقوق بشر محسوب می شود و بحث از نسبیت اصول جهانشمول حقوق بشر و زمینه های جزیی که این اصول بر ان تطبیق داده می شود از اهمیت فراوانی برخوردار است. مقاله حاضر به بحث از مبانی فلسفی و هرمنوتیکی جهانشمولی حقوق بشر اختصاص دارد و می کوشد دو قرایت از جهانشمولی را با یکدیگر مقایسه کند. تفکیک بین دو رهیافت تکلیف گرا و غایت گرا هرچند ابتدا در فلسفه اخلاق مطرح شده است، در رویکرد هرمنوتیکی معاصر به عنوان دو نگرش تفسیری متمایز مورد تفسیر مجدد قرار گرفته اند. نگرش تکلیف گرای کانت جهانشمولی حقوق بشر را بر مبنایی فرمالیستی تفسیر می کند و طیف گسترده ای از روایت های مدرن از اصول جهانی حقوق بشر متاثر از این دریافت از جهانشمولی هستند که با خالی کردن اصولی از هر گونه محتوای ارزشی و محلی می کوشد جهانشمولی آن را تضمین کند. مقاله از دریافتی غایت گرا از جهانشمولی حقوق بشر دفاع می کند که برگرفته از هرمنوتیک فلسفی معاصر به ویژه اندیشه های پل ریکور است. این نگرش مقدمات فلسفی مناسب را برای تعامل میان جهانشمولی حقوق بشر و محتوای فرهنگی و ارزشی جوامع مختلف فراهم ساخته و دریافتی پرمایه از اصول حقوق بشر عرضه می دارد.

حقوق بشر، جهانشمولی، هرمنوتیک، تکلیف گرایی، غایت گرایی