امیر صالح معصومی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان، نویسنده مسوول
محمد خاقانی - استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
محمد رضا ابن الرسول - استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

مجاز یکی از مهمترین پدیده های زبانی است که شناخت ویژگی های آن می تواند نقش به سزایی درشکل گیری فهم صحیح از سخن متکلم داشته باشد. این پدید ه زبانی همواره از جنبه های مختلف ادبی،اصولی و کلامی بررسی شده است. ابن جنی یکی از مشهورترین نحویان و زبان شناسان قرن چهارماست که در این باب دیدگاه بسیار ویژه و متفاوتی دارد. در نگاه ابن جنی، مجاز گستره کاربرد بسیاروسیعی دارد چنان که بیشتر واژگان یک زبان را به خود اختصاص داده و تمییز آن از حقیقت بسیاردشوار مینماید. برداشت خاص او از مجاز افزون بر تاثیراتی که بر ادبیات و علم کلام می گذارد،می تواند بر یکی از مشهورترین نظریه های اصول فقه در مباحث الفاظ یعنی اصل ترجیح حقیقت برمجاز یا (صالت حقیقت) نیز تاثیر گذار باشد. در این مقاله برآنیم تا در کنار شرح نظریه ابن جنی، با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی، تاثیر آن را بر اصالت حقیقت مورد مطالعه قرار دهیم. به نظر می رسد با پذیرش دیدگاه ابن جنی، عمومیت اجرای (اصل حقیقت) آنگونه که اصولیان ادعای آن را دارند،بامحدودیت های جدی رو به رو شود و بر خلاف نظر ایشان، می بایست به هنگام شک در اراده متکلم از(اصالت مجاز) بهره برد.

ابن جنی، حقیقت و مجاز، اصول فقه، اصالت حقیقت