حسین هوشنگی - دانشیار دانشگاه امام صادق )ع
احمد پاکتچی - استادیار دانشگاه امام صادق ع

هر یک از علامه طباطبایی و یاکوب اوکسکول با اتکا بر واقعیات زیستی و تکوینی جانداران به نظریه پردازی در حوزه جهان ادراکی و انسان پرداخته اند. نظریه اعتباریات علامه طباطبایی و نظریه اومولت اوکسکول از این حیث در اهداف واجد همسانی ها و قرابت هایی است که، بستری را مهیا می کند تا بتوان پاره ای امکانات و قابلیت های نظری را در نظریه علامه بسط و گسترش داد. ادراکات اعتباری، تمهیدات ذهنی و ابزارهایی ادراکی است که تحت تاثیر نیازهای تکوینی و احساسات برآمده از آنها ساخته می شود. اومولت هم جهان است آن گونه که از سوی موجود زنده تحت تاثیر نیاز های جسمی برای او شکل می گیرد. این شکلگیری با سازوکار تعریف (=اعتبار) حاصل میشود که در چرخه کار کردی و تعامل متقابل محیط و فرایند تعریف حاصل میشود. آنچه محوراست، جسمانیت و نیازهاست.توجه به واقعیت زیستی و نیازهای جسمی و تکوینی، توجه به تاثیر ابعاد غیرمعرفتی بر دستگاه ذهن و معرفت و پیوند میان جنبه مادی، ادراکی و معنایی، توجه به معیار کارایی و مفید بودن به جای معیار صدق و کذب، تاکید بر وجوه سابجکتیو در اومولت و اعتباریات، ربط و پیوند با واقعیات ازطریق جسمانیت در اوکسکول و از جهت خاستگاه تکوینی و غایت خارجی در اعتباریات علامه، از وجوه همسانی موجود میان آن دو نظریه است.اما وجوه اختلاف عمده را باید در باور به ادراکات اعتباری ثابت دانست که علامه آن را بر اساس احساسات و نیازهای نوعی و ثابت، توجیه و ت بیین می کند. ولی در اوکسکول سازوکار دوسویه تاثیرپذیری از خارج و بازتعریف مدام، جایی برای ثبات نمی گذارد. علاوه بر این، در نظریه اوکسکول، تفکیکی میان حقایق و اعتباریات آن گونه که در نظریه علامه می توان یافت، به چشم نمی خورد