فاطمه چنانی - گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه آزاد اسلامی،اراک،مدرس دانشگاه پیام نور شوش، ایران. دبیر رسمی آموزش و پرورش، سرگروه دبیران ادبیات متوسطه دوم استان خوزستان
محمد پیری - گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه آزاد اسلامی،اراک،سرگروه دبیران ادبیات شهرستان آبدانان، مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی ،دانشگاه آزاد اسلامی، آبدانان، ایران

موسیقی هرگز از سیر تفکر و اندیشه انسان دور نبوده است. توجه به وزن و موسیقی در شعر فارسی نیز از زمان های دور مطرح بوده و شاعران بسیاری باپرداختن به حوزه ی موسیقی، توانایی خود را در این زمینه نشان داده اند. خاقانی که پنداری با موسیقی علمی آشنایی داشته، از شگردهای موسیقیایی خاصیبرای مضمون آفرینی بهره برده است. وی با ذهن خلاق خود الفاظ و کلماتی را انتخاب کرده که در موسیقی کلام او نیز بسیار موثر است. کوتاهی و بلندیمصراع ها، انتخاب وزن های دوری و وزن های مناسب با موضوع، توجه به موسیقی درونی، معنوی و کناری و کاربرد ردیف های طولانی باعث تقویت و تاثیر موسیقیایی در دیوان خاقانی گردیده است. وی در جای جای شعرش با استفاده از نام سازهای گوناگون و بیان ویژگی های هر یک، آن ها را به زیباییتوصیف کرده است. سپس به تصویرگری پرداخته و به این وسیله مضامین بدیع و نابی را به خواننده القا می کند. استفاده از ابزار موسیقی و به کار بردن سازهابیانگر آشنایی شاعر نسبت به موسیقی و رموز آن است. شعر وی به دلیل داشتن زبانی قوی و مضامین نو، بسیار برجسته است. خاقانی باساخت ترکیبات تازه و نو، کاربرد فراوان واج آرایی و نیز توجه به انواع موسیقی در کلام، شعر پیچیده و دشوار و دیریاب خود را بسیار خوش آهنگ ساخته است. پس از مقدماتو کلیاتی در باب موسیقی و تاریخچه ی آن، تلاش شده است ضمن معرفی واژگان و اصطلاحات موسیقی در دیوان خاقانی، و کشف و شناخت تصاویرساخته شده توسط شاعر، نایل گردیم. این پژوهش می تواند خوانندگان را با طیف وسیعی از کاربرد موسیقی در دیوان خاقانی و هم چنین تاثیر وزنی و تصویری این هنر اصیل در زبان شعر این سراینده ی توانای پارسی آشنا سازد.

خاقانی، موسیقی، اصطلاحات، شگردهای زبان، تصویر