افشین اصدق - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی

بررسی و تبیین جایگاه مکاتب گوناگون ادبی و از جمله مکتب سورریالیسم و ویژگی های آنها در ادبیات فارسی، از موضوعاتی است که پرداختن به آن می تواند از اهمیت بسیاری برخوردار باشد. سورریالیسم مکتبی است که در اوایل قرن بیستم از دل داداییسمبیرون آمد و توسط آندره برتون بنیان نهاده شد. با نگاهی به مکتب سورریالیسم و عرفان اسلامی ایرانی با این نکته مواجه می شویم که وجوه و جنبه های سورریالیستی و نگارش به این سبک پس از بنیان گذاری این مکتب به وجود نیامده، بلکه در کهن ترین متوندینی و اساطیری نیز سابقه دارد و در عرفان ایرانی، به ویژه ادبیات صوفیانه و بالاخص حکایتهای شهودی عرفانی به صورت گسترده، ولی با تفاوتهای بنیادین وجود داشته است. در متون عرفانی بخصوص تذکره های عرفانی که شرح حال عارفان و مشایخاست، این حکایتها قالبی داستانی، تخیلی و ذهنی دارند که رویدادهای شگفت را در بستری واقع گرایانه ارایه می دهند. به همینعلت این حکایتها را به سبب مبتنی بودن بر ناخودآگاه و فرم رویاگونشان با اصول سورریالیسم و همچنین تاکید سورریالیست ها بر رهایی از عقل برای رسیدن به نقطه علیای هستی را با هدف طریقت عرفانی عرفا که در آن همه کثرات به وحدت مبدل می شوند،به اشتباه یکی دانسته اند. بنابراین در پژوهش حاضر سعی بر این است که به طور اجمالی به بررسی کاربست عناصر و مولفه های سورریالیستی گوناگون درحکایات تذکره الاولیاء عطار با بیان تفاوتها پرداخته شود و نقد و تحلیلی مختصر از تفکر فرامادی سورریال ها و تفکر فرانگر در عرفان ایرانی ارایه گردد.

سورریالیسم، عرفان، تذکره الاولیا، حکایات شهودی