محسن حریری - کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه بین المللی امام رضا(ع)
فرح حبیب - استاد پایه ۱۹ ، گروه معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
فاطمه محمدنیاقرایی - دکترا شهرسازی، گروه معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

مخاطرات و تهدیدها به عنوان واقعیتی موجود و ممکن، یکی از ارکان جدایی ناپذیر نظام زیست و فعالیت هستند که در صورت بروز به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر سازمان فضایی کالبدی و تعاملات اجتماعی اقتصادی موجود در پهنه سرزمین تاثیر می گذارند. انجام اقدامات دفاع غیرعامل، در ابعاد گوناگون خطر اعم از سوانح طبیعی یا حملات نظامی، در راستای حفاظت از دستاوردهای توسعه ارتقاء سطح پایداری آن موضوعی بنیادی است. در این بین نقش شهرها به عنوان حلقه ارتباطی و کانون انسجام منطقه ای و پسکرانه های روستایی حایز اهمیت است لذا ضرورت توجه به ملاحظات امنیتی و پدافندی در طراحی آنها بسیار حیاتی و مهم است. از آنجا که بعضا ملاحظات پدافندی فارغ از اصول زیبا شناسانه است و عموما در سطح شهرها و مراکز امنیتی از گونه های تیپ اقدامات تامینی بهره گرفته می شود، ضرورت بازنگری در ساختار و نحوه اجرای این دستور العمل ها در جهت پیش برد اهداف عالیه طراحی شهری که سعی در ارتقاء کیفیت های محیطی داشته و با نیازهای روحی و کیفی انسان ها سروکار دارد احساس می شود. این موضوع در مورد کلانشهر مشهد، با توجه به وجود بارگاه مقدس رضوی و حضور انبوه زایران، موقعیت ژیوپلتیک آن در آسیای میانه، محور توسعه شرق ایران، تمرکز شدید انسان و فعالیت، تمرکز شریان های حیاتی و ... از اهمیت خاصی در سطح ملی برخوردار است. در این پژوهش سعی شده است، ضمن شناسایی و طبقه بندی انواع مخاطرات و تهدیدها و با استفاده از تجارب بدست آمده از حملات تروریستی صورت گرفته در جهان به تدوین شاخص های کیفی ارزیابی آسیب پذیری پرداخته و سپس در محور امام خمینی(ره) به عنوان یکی از محورهای شاخص و استراتژیک شهرمشهد به لحاظ استقرار کاربری هایی همچون کنسولگری، اتاق تعاون و بازرگانی استان در برابر تهدیدات تروریستی با استفاده از مشاهدات میدانی و مصاحبه با متخصصین حوزه امنیت به شناخت موضوع پرداخته و بر اساس تکنیک swot به تحلیل می پردازد. سپس راهنمای طراحی شهری با محوریت پدافند غیر عامل در راستای ارتقاء ایمنی جامعه و فضای شهری محور امام خمینی ارایه میشود.

پدافند غیرعامل، مخاطرات، آسیب پذیری، طراحی شهری، سند راهنما،کلان شهر مشهد