علی لطفی - استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان
علی جعفری - استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه شهرکرد

جنگل های دنیا با وجود سودمندی های فراوان در معرض تخریب و کاهش کیفیت می باشند. جهت مدیریت پایدار جنگل ها، روشه و تکنیک های مختلفی ابداع و مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از این مفاهیم و تکنیک ها، ارزیابی تاب آوری جنگل در مقابل فشارها و تخریب های بیرونی میباشد. اصولات تاب آوری جنگل به مفهوم ظرفیت یک جنگل در جذب و تحمل فشارها، خطرات و تخریب های بیرونی و سازماندهی و بازسازی خویش میباشد. جنگلهای زاگرس با وسعتی معادل 5/2 میلیون هکتار، وسیع ترین پهنه جنگلی ایران بوده که با وجود داشتن گونه های ارزشمند درختی از قبیل بلوط و ون و ارایه خدمات اکوسیستمی متنوع و ارزشمند، متاسفانه در معرض تخریب و زوال کیفیت قرار دارند. در این مطالعه به بررسی مفهوم تاب آوری در جنگل پرداخته و شاخص های ارزیابی آن در جنگل های زاگرس بیان شده و سپس روش ارزیابی میزان تاب آوری این جنگلها در مقابل تخریب های انسانی بیان میشود. نتایج این مطالعه نشان می دهد که تاب آوری از مفاهیم بنیادی مدیریت پایدار جنگل بوده که با تدوین شاخص های مناسب میتواند نقاط بحرانی در وضعیت یک جنگل را نمایان سازد. بررسی کلی وضعیت جنگل های زاگرس نشان میدهد که مهمترین شاخص هایی که می تواند در ارزیابی تاب آوری جنگل های این منطقه مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از تراکم توده درختی، تنوع زیستی، قدرت زاد آوری و خوداحیایی جنگل، بروز پدیده های اقلیمی از قبیل تغییرات دمایی و بارش و ریزگردها، شیوع آفات و بیماری ها، تغییرات کاربری اراضی و تخریب و فرسایش خاک. بررسی این شاخص ها نشان دهنده کاهش آستانه تحمل و انعطاف پذیری جنگل های زاگرس و در نتیجه کاهش میزان تاب آوری این جنگلها در برابر تهدیدات و اختلالات احتمالی است.

تاب آوری، تخریب، تغییرات اقلیمی، جنگل های زاگرس