رضا زایر - کارشناس ارشد سازه، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات واحد تبریز
مرجان نجف دوست ثانی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر

در معماری اسلامی ،مسجد مجموعه ای از هنرهای گوناگون است و تز یینات آن، جایگاه تجلی هنر اسلامی است. تجلی انوار حق در عالم هستی و کاینات ، به وسیله هنرمند مسلمان در معماری جلوه گر شده است. بدین جهت بهره گیری از زبان نمادین برای انتقال مفاهیم معنوی در معماری این سرزمین پیشینه ای طولانی دارد. این شیوه، بخصوص پس از اسلام به فراوانی در معماری5 بناها بکار گرفته شد و در بین ابنیه سنتی ایران، مسجد مناسبترین مکان برای چنین هنرنمایی هایی بود . مسجد کبود تبریز یکی از مساجد باعظمت ایران و متعلق به سبک آذری است که تزیینات و موتیف های تزیینی گوناگونی در آن بکار رفته است. این موتیف های تزیینی در قالب تزیینات هندسی، اسلیمی و کتیبه ای قابل تقسیم بندی هستند. از آنجا که اصول زیبا شناسی و ویژگی های خاص سنت ایرانی به طور ظریف و آگاهانه در نقوش تزیینات این مسجد مورد توجه طراحان وقت بوده، می تواند هنرمند مع اصر را برای رسیدن به یک اثر هنری با هویت کاملا ایرانی یاری سازد. این مسجد با کاشی های معرق فیروزه ای و لاجوردی، انواع خطوط عالی مانند ثلث، نستعلیق، نسخ و طرحهای بدیع هندسی و اسلیمی مورد توجه ارباب ذوق و هنر است . در این پژوهش که با روش توصیفی تاریخی نگاشته شده است، آرایه های بنا در گروه نقوش هندس ی بررسی شد ه است . نهایتا دانسته شد که هنرمند با تدابیری همچون، بهره گیری از ترکیبات متنوع چند ضلعیهای منتظم، برای آفرینش زبانی نمادین بهره گرفته است تا به واسطه این زبان نمادین، اصل وحدت الهی و فناپذیر بودن این عالم خاکی را القا نماید.

معماری اسلامی ، گونه شناسی ، نقوش هندسی ، مسجد کبود تبریز ، تزیینات هندسی ، زبان نمادین