علی موحد - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی
سمیه خادمی - دانشجوی مقطع دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی

بازار یکی از عناصر اصلی شھر ایرانی و به مثابه قلب تپنده آن محسوب می شود. در شھرھای سنتی ایران، بازار یکی از اجزاء اصلی ھسته مرکزی شھر را تشکیل می داد. امروزه نیز بازارھا کانون مبادله، تولید کالا و تجمع فعالیت ھای اجتماعی بشمار می روند. به طورکلی، بازارھا با عملکردھای گوناگون اقتصادی، اجتماعی و مذھبی، نماد کاملی از بنیانھای مدنی محسوب می شوند که طی سده ھا شکل گرفته اند. بازار سنتی شیراز که در دوره زندیه احداث گردیده به تدریج نقش و کارکرد مھمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی شھر شیراز پیدا کرد. به طوری که در دوره زندیه و قاجار به اوج شکوه و رونق اقتصادی رسید. اما در دوره معاصر به دلیل گسترش شھر و ایجاد فاصله مکانی بین بازار و محل سکونت شھروندان، گسترش خرده فروشی ھا و فروشگاه-ھای جدید در امتداد خیابانھا و محلات مختلف در سطح شھر، موجب کم رنگ شدن و بعضا از دست رفتن نقش و کارکرد اصلی بازار شیراز شده و بی آن می رود که به تدریج با گسترش صنعت گردشگری، نقش و کارکرد بازار از بین رفته و تنھا کارکرد و نقش توریستی جایگزین آن گردد. این در حالیست که وقف در شھر آفرینی، شکل دھی ساختار فرھنگی، اجتماعی و اقتصادی بازارھای ایرانی به عنوان یکی از نیروھای فضا آفرین و چھره پرداز سیما و فضای کالبدی آنھا نقش اساسی و با اھمیتی را ایفاء می کند. بر ھمین اساس، این مقاله به بررسی نقش موقوفات در کارکردھای بازار شیراز می پردازد و بر آن است تا جایگاه وقف را در احیاء مجدد بازار شیراز و رسیدن به وضعیت مطلوب شناسایی نماید. بر ھمین اساس با استفاده از آزمون ھای کای اسکویر و فردیمن به تجزیه و تحلیل اطلاعات مستخرح شده از پرسشنامه پرداخته شد. نتایج تحقیق نشان می دھد موقوفات بازار باعث بھبود روابط انسانی و حسن اعتماد بین مستاجر و مسیول موقوفه، تزکیه بازار و تشویق به تقوی، مردمی بودن اداره و خود اتکایی بازار و حفظ ھویت و تداوم کارکردھای اصیل بازار می گردد. نتایج آزمون فریدمن نشان می دھد که وقف بیشترین تاثیر را بر بر روی تزکیه بازار و تشویق به تقوی داشته است.

وقف، بازار، شهر اسلامی، توسعه اقتصادی، بازار شیراز