سمانه نوازی - دانشجوی کارشناسی ارشد

نور در بسیاری از ادوار و تمدن ها عنصری الهی محسوب می شود، همانطورکه در دین مقدس اسلام یکی از اسماء الهی است و سوره ای به این نام در قرآن وجود دارد. نور تجلی هستی و حقیقت به شمار می رود. قندیل ها، به عنوان ابزار روشنایی از جمله اشیایی هستند که با نور در ارتباط بوده و به منظور برطرف کردن نیازهای مادی و معنوی انسان ها طی قرون متمادی، تحولات زیادی را پشت سرگذاشته اند. قندیل ها عموما از جنس شیشه، فلز و سفال ساخته شده اند و به نظر می رسد علاوه بر جنبه ی کاربرد، جهت تزیین نیز در مکان های مذهبی همچون مساجد به کار می رفته اند. از این رو مقاله حاضر با هدف بررسی شکل و تزیینات قندیل های فلزی دوران صفوی، در پاسخ به این سوال ها انجام گرفته است: ویژگی های قندیل های فلزی در دوره ی صفوی چه بوده است؛ طراحی بدنه قندیل های فلزی دوران صفوی به چه شکل بوده است؛ کدام عناصر نقش تزیین را در قندیل های دوران صفوی ایفا می نمایند؛ تزیینات مذکور چگونه اجرا شده اند؛ ارتباط محتوای این تزیینات با باورهای مذهبی مردم هم عصر آثار وکارکرد آثار چیست. با توجه به بررسی شماری از نمونه های موجود درمی یابیم که شکل این قندیل ها غالبا مدور و دارای پایه است. تزیینات آنها عموما شامل نوشته هایی به خط ثلث و گاه نسخ از آیات قرآن به ویژه سوره نور، ادعیه، اسامی ایمه علیهم السلام و شمسه هایی با نقوش اسلیمی است که بر بدنه قندیل ها قلم زنی شده اند. بدین ترتیب محتوای تزیینات در کنار کارکرد قندیل ها تجلی بخش فرهنگ شیعی ایرانیان در دوران صفوی است. این پژوهش به روش تاریخی توصیفی با استفاده از منابع کتابخانه ای بوده و تصاویر نیز از طریق مطالعه کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده است.

هنرصفوی، فلزکاری، قندیل، فرم و نقش