احمد نظری - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه ، گروه معماری

درخشش هنر و معماری مساجد به دلیل جایگاه و قداست آن در اسلام است. محل عبادت خداوند نزد مسلمانان از تقدیس ویژهای برخوردار است، با تلاش و همت استادکاران معمار و هنرمندان که خواهان معنویت و خداپرستی بوده اند یادگاری با شکوه در معماری به جای گذاشته اند. حمله مغول ها به ایران و دوران حکومت ایلخانیان این سرزمین از حدود 663 شروع و تا 756 ه.ق ادامه داشته و حکومت نموده اند، پس از ویرانی شهرها دریافتند که برای بقاء و اداره حکومت به ایجاد بنا در پایتخت و بازسازی ویرانه ها نیاز به چاره اندیشی دارند. حاکمان مغول که خود تحت تاثیر هنر و فرهنگ ایرانی واقع شده بودند و پس از پذیرش دین اسلام، معماری رو به شکوفایی رفت، معمارانی که در جریان حملات به جنوب سفر کرده بودند به دربار فرا خواندند و در این برهه از زمان با ادامه دادن به سبک سلجوقی و اصلاحاتی در طراحی سازه بناها و با ترکیب معماری مرکز ایران و جنوب با سنت ها و روش های بومی آذربایجان و علاقه مندی مغولان به حفظ برتری و بزرگنمایی پدید آمد که به شیوه آذری نام گرفت و به ساختن بناهایی عمومی مخصوصا بناهایی مذهبی مثل مساجد، مدارس، زیارتگاه ها و مقابر را که بیشتر مورد توجه بودند آغاز کردند. در دوره ایلخانی دگرگونی هایی در تناسب و نیازش ساختمان ها رخ داد و ساختمان هایی با اندازه بسیار بزرگ ساخته شد، تعیین این تناسبات نشان می دهد که روح معماری ایلخانی در تلاش برای نشان دادن عظمت و شکوه بوده است. یکی هنرهایی که در این دوره مورد توجه بوده است هنر گچبری است. که آثار زیادی از آن در قالب تزیینات معماری است. می توان گفت که استفاده از گچ به سر حد کمال رسیده و با ضاخمت و برجستگی بیشتر و طرح های پیچیده تر اجراء شده است، ساخت محراب های بسیار از گچ و انواع کتیبه های گوناگون مختلف کوفی و انواع گره های هندسی و نقوش اسلیمی طوماری و ماری در لابه لای کتیبه ها یا گل و برگ های پهن و نیز گودی برجستگی نقوش که نقوش گیاهی که اشاراتی به بهشت برین و نقوش هندسی که بیننده را به تفکر در نظم حاکم بر هستی وامیدارد. در این هنر و خلق شاهکارهایی عظیم که مسجد جامع ورامین یکی از شاهکارهای معماری دوره ایلخانی است که هنرها و تزیینات گچبری زیبایی را در خود جای داده است. لذا در این جستار پس از معرفی معماری دوره ایلخانی به تاثیرات تزیینات بر مسجد جامع ورامین مپردازد.

ایلخانیان، سبک آذری، تزیینات معماری، مسجد جامع ورامبن