شیما برادران بزاز - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد
فرهاد خسروی بیژائم - عضو هیات علمی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند

تصاویر کتاب درسی می توانند بر سلیقه تصویری دانش آموزان و کودکان تاثیر گذاشته و در نقاشی آنان انعکاس یابند. همچنین تصویرگری نامتناسب با روحیات کودکان باعث جلوگیری از خلاقیت تصویری آنان می شود و تصمیمات خلاقانه کودک را با مشکل مواجه می کند. لذا این مطالعه به بررسی فرمی و محتوایی تصاویر کتاب فارسی اول دبستان در مقایسه با نقاشی کودک پرداخته است. این مطالعه توصیفی -تحلیلی و با رویکرد مضمونی و فرمی بر روی 50 نفر از دانش آموزان پایه اول دبستان های شهر بیرجند (25 دختر و 25 پسر) در سال تحصیلی 95-1394 که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند، انجام شد. هر دانش آموز دو نقاشی (یکی با موضوع آزاد و یکی با موضوع تعیین شده) ترسیم نمود. تصاویر کتاب فارسی پایه اول دبستان که شامل 76 تصویر بود، نیز مورد بررسی قرار گرفتند. نقاشی های کودکان و نقاشی های کتاب از نظر ویژگی های محتوایی (خانواده و جامعه، رویدادهای مهم ( فرهنگی، ملی، مذهبی و طبیعی)، فضاهای شهری و فضاهای طبیعی و ویژگی های فرمی (رنگ، تیرگی، روشنی، شکل، کادر و محل قرارگیری تصویر) با هم مقایسه شدند. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS15 و آزمون آماری کای اسکویر در سطح معنی داری p≤0/05 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد ویژگی های فرمی نقاشی های کودکان و کتاب دارای تفاوت معنی داری بودند. به طور مثال در مورد رنگ های روشن و تیره، میزان استفاده از رنگ سبز روشن در نقاشی های کودکان نسبت به کتاب و استفاده از رنگ های تیره (سورمه ای و سیاه) در نقاشی های کتاب به طور معنی داری بیشتر بود (p<0/05). بر اساس نتایج به دست آمده، در بررسی بخش محتوایی تصاویر، با اینکه فراوانی برخی موضوعات در نقاشی های کودکان و کتاب با یکدیگر متفاوت بود، اما در مجموع از نظر محتوایی تفاوت معنی داری ملاحظه نشد (p=0/71). امید است نتایج حاصل از این پژوهش بتواند منجر به بهبود تصویرگری کتاب فارسی متناسب با ویژگی های نقاشی کودکان شود.

ویژگی های فرمی، ویژگی های محتوایی، نقاشی کودک، تصاویر کتاب فارسی