غلامرضا طوسیان شاندیز - دانشجوی دکتری مرمت اشیا تاریخی و فرهنگی دانشگاه هنر اصفهان و مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی فرهنگ و هنر اراک
امیرحسین چیت سازیان - دانشیار دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان
محمدحسن داورزنی - استادیار بازنشسته گروه طراحی صنعتی، دانشگاه تهران

یکی از شاخصه های فرهنگ و هنر ملی ایرانیان، طی اعصار مختلف که نه تنها جنبه ی کاربردی آن موردتوجه بوده،بلکه مبین و تداعی گرباورها، احساسات، اعتقادات و نگرش های مردم این مرز و بوم به شمار رفته و می رود، قالی ایرانی است.امروزه ده هاوصدها تخته قالی گرانبها و تاریخی ایران، زینت بخش بسیاری از موزه هاو مجموعه ها،از شرقی ترین سرزمین ها تا غربی ترین کشورها در عرصه ی این کره ی خاکی است،به گونه ای که چشم هربیننده ای را خیره و سرشار از لذت بی پایان نموده و مهر تاییدی بر بی همتا بودن هنر مردمان این کهن بوم وبرمی باشد.با این وجوددرموارد متعددی مشاهده گردیده است که شیوه های نمایش این قالی ها در موزه ها و مجموعه ها، در اقصی نقاط جهان، نه تنها صحیح و مطلوب نیست بلکه،در برخی موارد، این روش های ارایه و نمایش، خود مقدمات آسیب دیدگی و نابودی تدریجی آنها را فراهم می نماید. تقریبادرقریب باتفاق موزه ها، شیوه های نگهداری ونمایش قالی ها، یکسان بوده وازجهات مختلف تشابهات زیادی باهم دارند، لذا معایب و نارسایی های موجود درروش های نمایش نیز،دراکثر موزه هایکسان است. بنابراین پژوهش کاربردی حاضر،بااستفاده ازروش های میدانی ازموزه فرش ایران وبامطالعه کتابخانه ای ازموزه های خارجی ومطالب ذیربط به گردآوری اطلاعات پرداخته وبررسی علمی خود را به جهت صیانت از این هنر بی بدیل بشری و حفاظت از آن، به منظور بهره مندی نسل های دیگر از این هنر فاخر ایرانی، در چهار فاز انجام داده است.در فازاول به بررسی شیوه های کنونی نمایش قالی درموزه های مختلف،ایران و جهان، ارایه گزارش تصویری از موزه های ابریشم ژاپن،لوورفرانسه،متروپولیتن آمریکا،ویکتوریاوآلبرت انگلستان ،موزه فرش ترکیه وموزه فرش تهران،پرداخته است،فازدوم به آسیب شناسی قالی، شامل سطوح آسیب پذیر قالی و آسیب های روش های نمایش فعلی، اختصاص یافته است. فازسوم به فن شناسی قالی ایران و شیوه مطلوب نمایش قالی های موزه ای،اشاره داردو در فاز چهارم به معرفی سامانه ی هوشمند نمایش قالی های موزه ای، با برخورداری از ویژگی های خاص و منحصربفرد از جمله عدم دسترسی بازدیدکننده، زاویه دید مناسب، استفاده از سامانه ی تهویه و گردش هوا، امکان استفاده ازفیلترهای تصفیه هوای محیط،کنترل نورمناسب وغیرآسیب رسان و...پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان داد،سامانه طراحی شده می تواندعلاوه بردستیابی به اهداف مدنظر دراین پژوهش، راه را برای تحقیقات ومطالعات تکمیلی،درخصوص چگونگی بهره گیری ازامکانات وابزار استانداردمرتبط باهنر صناعی قالی ایران،در حیطه حفاظت قالی های موزه ای هموارتر نماید.

فرش ایران، نمایش قالی، موزه فرش، قالی های موزه ای، نمایشگر هوشمند