پریسا بهارلو - کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد اسلامی،واحد بین المللی کیش،گروه معماری،جزیره ی کیش،ایران
محمد مهدی غیایی - استادیاردانشکده ی معماری و شهرسازی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

محیط برای تامین تجربه ها و رفتارهای انسان توان بالقوه ای دارد.اطلاعات محیط از طریق فرآیندهای ادراکی به دست می آید،که به وسیله ی طرحواره های ذهنی برانگیخته شده و توسط نیازهای انسان هدایت می شوند.این طرحواره ها تا حدودی فطری و تا حدودی آموختنی هستند،و پیوند ادراک و شناخت را برقرار می سازند. طرحواره ها نه تنها فرآیندهای ادراکی، بلکه واکنش های احساسی و اعمال را هدایت می کنند و در مقابل این فرآیندها و واکنش ها نیز طرحواره های ذهنی را به عنوان حاصل رفتار ادراک شده تحت تاثیر قرار می دهند. احساسات و کنش های انسانی توسط قابلیت های محیط طبیعی و ساخته شده، محیط فرهنگی و شخصیت درونی انسان محدود می شوند.ادراک فرآیند کسب اطلاعات از محیط اطراف انسان و فرآیندی فعال و هدفمند است. ادراک نقطه ای است که شناخت و واقعیت به هم می رسند. برای شرح و تبیین چگونگی ادراک محیط تلاش های زیادی شده است. درعلوم ادراک و شناخت محیط، نظریه اکولوژیک ادراک بر اهمیت نظام های جهت دهنده محیط و نظام ادراکی حواس پنجگانه درمحیط تاکید می کند.این موضوع دقیقا بحثی است که معماران و طراحان از دوران معماری مدرن تاکنون کمتربه آن پرداخته اند و با یک سونگری بر اساس ادراک شکل،فرم،رنگ و بافت،به نظم دهی دیگر حواس انسان درمحیط اهمیتی نداده اند. ازنظرروان شناسی اکولوژیک زیبایی شناسی محیط بر مبنای لذت بخشی محیط شکل می گیرد که آن نیزریشه درارزش های حسی و ارضای حواس پنجگانه انسان دارد و معنای محیط نیز امری آموختنی است که فرد در بطن فرهنگی جامعه می آموزد.هنگام حضور انسان در باغ ایرانی تمامی حواس پنجگانه انسان، در ادراک محیط به کار گرفته می شود.این موضوع نه تنها اتفاقی و یا فقط برخاسته از ویژگی های طبیعت نیست بلکه بر اساس آن چه در این پژوهش توضیح داده خواهد شد، در باغ ایرانی، عناصر طبیعی و مصنوعی به طرز ویژه ای متناسب با حواس پنجگانه انسان طراحی و مستقر شده اند.باید توضیح داد که در طبیعت بکر و دست نخورده نیز حواس پنجگانه وی به کارگرفته می شود اما در باغ ایرانی این تحت تاثیر قرار دادن حواس بینایی،شنوایی،بویایی،لامسه و چشایی، بر اساس خواست انسان،به صورت هدفمند و با به کارگیری تکنیک های مشخص، به طرز متمایز و تشدید یافته ای نسبت به طبیعت بکر به کارگرفته می شود. در واقع حواس پنجگانه در باغ ایرانی،پیکره مند است. نظام معماری باغ ایرانی، انتظام دادن و پیکره مند کردن همه پنج حواس انسان در باغ را برعهده داردکه در این پژوهش میزان اهمیت حواس بینایی و لامسه در روند ادراک محیط مورد کاوش قرار میگیر . د

ادراک محیط،باغ ایرانی،حواس پنجگانه