بررسی مفاهیم مشارکت و توسعه پایدار شهری

در سالهای اخیر همواره در محافل علمی و سیاسی کشور موضوع مشارکت شهروندان در امور شهرها، در صدر گفتارهای اجتماعی و سیاسی جامعه قرار داشته و همگان از آن به عنوان عنصری مهم در جهت رسیدن به دموکراسی و تحقق توسعه پایدارسخن رانده اند. اگر چه سابقه شکل گیری این مباحث به حوادق بعد از انقلاب مشروطیت و تصویب قوانین مهمی همچون قانون اساسی کشور، قانون بلدیه، قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی و قانون تشکیل ایالات و ولایات، انجمن شهر و ده و .... (که اکثر اصول آنها در دوره پهلوی به فراموشی سپرده شدند) برمی گردد، اما ظهور مفاهیم جدیدی از قبیل جامعه مدنی، مقتدر سازی، شایسته سالاری، شهروندی و ... همگی نشان از اهمیت روزافزون این مباحث در نزد افکار عمومی بویژه دست اندرکاران امور کشوری دارد.کارشناسان مسایل توسعه می گویند شهر نماد توسعه در جوامع انسانی امروزی است و کشورها بر اساس شاخص های توسعه یافتگی شهرهایشان در سطح جهانی رتبه بندی و ارزش گذاری می شوند. از این منظر و با لحاظ این نکته که شهر و مدیریت شهری بر عنصری انسانی به نام شه روند متکی است، مشارکت مردمی، نقش بی مانندی در موفقیت مدیریت شهری دارد. مشارکت را می توان به معنای شرکت و حضور جدی، فعال، آگاهانه و ارادی، سازمان یافته و موثر افراد، گروهها و سازمانهای شهری در فعالیتهای اقتصادی اجتماعی و فرهنگی شهری برای نیل به اقداف جمعی شهری دانست. مشارکت بر نیازها و موضوعات جامعه محلی متمرکز است و در تصمیم گیری های جوامع محلی تاثیر گذار است.مشارکت به شکل نوین آن در قالب یک فعالیت سازمان یافته به معنای دخالت همه جانبه مردم در فرآیندهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد عملا از دهه 1960 مطرح گردید، اما تجربیات جهانی نشان می دهد که دهه 1980 به بعد در برنامه های توسعه و همچنین توسعه شهری توجه فزاینده ای به رویکرد مشارکتی صورت گرفته است تا جایی که در حال حاضر مشارکت شهری رمز موفقیت پروژه توسعه شهری و همچنین یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد نظام مدیریت شهری و ارکان آن (شورا و شهرداری) است.مشارکت در کشور ما پدیده تازه ای نیست و مردم این سرزمین همواره در امور خود از شور با یکدیگر غفلت نورزیده اند. اما با رشد شهر نشینی و به تبع آن تغییر الگوهای مشارکت، لزوم بازبینی در این مفهوم و ارایه الگوهای متناسب با نیازهای امروزی شهروندان احساس گردید. توجه دولت به مشارکت، فزونی آگاهی مردم نسبت به این امر خطیر و تلاش در جهت ایجاد جامعه ی مدنی گواه این مدعاست. همچنین تشکیل شورای اسلامی شهرها، لزوم توجه به این امر را دو چندان نموده است.این نوشتار بر آن است تا مفاهیم مشارکت، سطح مشارکت و پیش شرط های آن و توسعه پایدار شهری را با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی توصیف و تحلیل نماید.

Keywords:

مشارکت , توسعه پایدار , پایداری شهری