طاها عشایری - دانشجوی دکتری بررسی مسایل اجتماعی ایران، دانشگاه کاشان
موسی سعادتی - دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسایل اجتماعی دانشگاه کاشان
حمید موذن وروجن - کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه تبریز
فاطمه حسن زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

پیربوردیو در نوع خود جامعه شناسی مردم شناس، انسان شناس و روانشناسی اجتماعی است. اندیشه وی در زمینه روانشناسی اجتماعی و انسان شناسی با نگرش ذایقه و نقشان در روابط اجتماعی و مناسب طبقاتی نمود یافته است. یکی از موضوع های بسیار مورد توجه در کار پیربوردیو، داشتن نگرش جامعه شناختی به بحث تمایز است. تمایز، به معنای تمییز و تفاوت گذاری در سبک زندگی، طبقه، ذایقه و ..و است. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش، واکاوی علل توجه پیربوردیو به مفهوم ذایقه در روابط بین طبقات و پاره طبقات اجتماعی است. در اصل تمایز، عنوانی است که برای کتاب خویش برگزیده و شاخص عینی و قابل لمس آن، در فضای اجتماعی و روابط بین طبقات، ذایقه بوده و ذایقه، عاملی تمایز بخش بین گروه های اجتماعی است که با سلیقه، مصرف مادی، انتخاب فرهنگی از جمله نماد، معانی و ...، ذایقه هنری مشخص می شود. چنین می توان گفت که هدف اصلی وی از پرداختن به ذایقه، نقد تلقی و برداشت زیباشناختی کانت از مفهوم ذایقه در دو مقوله حسی و زیبا شناختی است؛ چرا که کانت نگاهی ایستا و غیر جامعه شناختی به ذایقه داشت،اما بوردیو آن را فرایندی اجتماعی می داند، چرا که پاره طبقات مختلف و ذایقه های متنوعی دارند که با فلسفه زیبایی شناختی کانت و این ادعای وی که ذایقه های افراد ذاتی و ناب و خالص هستند به مخالفت می پردازد و نشان می دهد که ذوق و سلیقه افراد شدیدا به موقعیت فرد در فضای اجتماعی که در آن قرار گرفته اند، بستگی دارد. مهم ترین نقدی که بوردیو به اندیشه کانت وارد می کند این است کع طبقات مختلف جامعه، ذایقه ها و سلایق فرهنگی متفاوتی دارند. پس ذایقه نوعی بازی فرهنگی که یکی از کارکردهایش، این است که افراد جامعه از طریق ذایقه به ادراکی از جایگاهشان در نظام اجتماعی دست پیدا می کنند. ذایقه همه کسانی را که سلیقه نسبت یکسانی دارند به هم نزدیک می کند و از این طریق آن ها را از افراد دیگر جدا می سازد. از طریق ذایقه انسان دیگران و نیز خودشان را در جامعه طبقه بندی می کنند. پیام اصلی کتاب تمایز، بازنمود این واقعیت است که مصرف فرهنگی (با تاکید بر مفهوم ذایقه) در خدمت مشروعیت دادن به تمایزات اجتماعی در جامعه صورت می گیرد. ذایقه که خود یک عمل بوده و محصول میدان و عادت واره است، در نظریه بوردیو سه کارکرد اساسی دارد: یکی دادن ادراک به افراد از جایگاهشان در جامعه، دوم: نزدیک سازی و طبقه بندی افرادی که دارای ذایقه مشابه می باشند و بالاخره سوم: متمایزسازی از طریق ذایقه های هویت دهنده. از نظر بوردیو ذایقه مفهوم واسطی است که عادت واره از طریق آن به عادت واره دیگران نزدیک می شود و نوعی هویت گروهی ایجاد می کند. در نهایت از طریق ذایقه های متمایز کننده است که انسان ها در جامعه خودشان و دیگران را طبقه بندی می کنند.

پیر بوردیو، ذایقه، جامعه شناسی، تضاد، سازگاری