تاجیک اسمعیلی
حسین نژاد
عارف عبادی مایین بلاغ

در تعلیم و تربیت مدارس عواملی وجود دارند که جزء برنامه درسی صریح نیست و از دید و مشاهده ی برنامه ریزان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت نیز پنهان است، بر افکار، عواطف، رفتار و شخصیت فراگیران اثرمی گذارند و در اغلب موارد موثر از برنامه ی درسی پیش بینی شده عمل می نمایند. مانند: قوانین و مقررات مدرسه، جو اجتماعی مدرسه، تعامل دانش آموز و معلم، جو عاطفی کلاس، قضاوت های معلمان و علایق و نیازهای فراگیران از این عوامل هستند. از تاثیر این ها، تفکر به نگرش ها و گرایش هایی در فراگیر شکل می گیرند که در ادبیات برنامه ریزی درسی، آن تاثیرات را برنامه ی درسی پنهان می نامند. برنامه ی درسی پنهان از یادگیری هایی حکایت می کند که دانش آموزان به دلیل حضور در بطن و متن فرهنگ حاکم بر نظام آموزشی (مدرسه)، تجربه می کنند. تحقیق حاضر آسیب شناسی تربیت دینی را در برنامه درسی پنهان نظام آموزشی متوسطه و با ارایه راهکارهایی برای بهبود آن، مورد بررسی قرار داده است. عوامل تاثیر گذار ناشی از روابط متقابل نیروی انسانی نظام آموزشی متوسطه در حیطه الگوهای رفتاری و همچنین عوامل تاثیر گذار قوانین و مقررات بر نظام آموزشی متوسطه نظری در حیطه رفتار، احساسات و عواطف دینی مورد بررسی قرار گرفته شده است. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با استفاده از روش پدیدارشناسی صورت گرفته و ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه های نیمه ساختار یافته و مصاحبه عمیق بود. بر اساس نتایج به دست آمده که از مصاحبه با 30 نفر از واحد مدرسه شامل: 6 مدیر، 4 معاون، 3 مشاور، 7 معلم و 10 دانش آموز از 6 مدرسه که از مناطق 1،6،7،12 و 19 شهر تهران انتخاب شده اند، آسیب شناسی تربیت دینی در برنامه درسی پنهان را می توان در 2 مقوله اصلی و چند مقوله فرعی به شرح زیر طبقه بندی کرد. عوامل روابط متقابل انسانی ( روابط کارکنان با فراگیران، روابط معلمان با فراگیران، روابط فراگیران با یکدیگر و روابط کارکنان با یکدیگر) و قوانین و مقررات مدرسه ( قوانین و مقررات و تربیت دینی، کنترل و محدودیت فعالیت های فردی و گروهی فراگیران و فضای دینی حاکم بر مدارس بیشترین تاثیر را بر آسیب شناسی تربیت دینی داشتند).

تربیت دینی، آسیب شناسی تربیت دینی، برنامه درسی پنهان، نظام آموزشی متوسطه نظری