سنجش کارایی احداث سدهای مخزنی در اقلیمهای خشک -بررسی سد شهید یعقوبی

یکی از پارامترهایی که در بحث مدیریت توسعه منابع آب کمتر مورد توجه قرار گرفته است، تاثیر اقلیم بر استراتژی توسعه منابع آب می باشد. سد شهید یعقوبی یکی از بزرگترین سدهای استان خراسان رضوی و نمونه ای از پروژه های شکست خورده توسعه منابع در این استان می باشد. این سد با وجود قابلیت ذخیره مخزن 72 میلیون متر مکعب از سال 1380 تاکنون حداکثر حجم مخزن آن کمتر از 16 میلیون متر مکعب بوده است. سرریز این سد که برای سیلهایی با دبی 3600متر مکعب بر ثانیه احداث گردیده، علیرغم گذشت حدود 20 سال از پایان ساخت سد، تاکنون عمل ننموده است. در اینپژوهش سعی گردیده است تا با بررسی و ارایه آمار و اطلاعات بلند مدت سد شهید یعقوبی کارایی احداث مخازن سطحی در اقلیمهای خشک و نیمه خشک کشور بصورت عملی مورد سنجش قرار گیرد. نتایج این بررسی حاکی است که احداث مخازنسطحی در اقلیمهای خشک، عملا فاقد کارآیی بوده و به دلیل نیاز آبی بسیار شدید و وجود زمینهای قابل کشت فراوان، احداث این سدها موجب گسترش شدید بهره برداری های مجاز و غیر مجاز از منابع آبی در بالادست می گردد. این امر تا آنجا ادامه می یابد که عملا بخش عمده مخزن احداث شده نیز همواره خالی و بدون کارایی خواهد گردید. در این شرایطعملا بخش عمده ای از آورد سالانه رودخانه در مخزن سد تبخیر شده و از دسترس خارج می گردد. این معضل صرفا منحصر به سد شهید یعقوبی نبوده و عملا اکثر سدهای استان، با ذخیره کمتر از 50 درصد از حجم مخزن خود، به پایان دوران بهره برداری خود نزدیک می گردند.

Keywords:

اقلیم خشک , سد مخزنی , سد شهید یعقوبی , سنجش کارایی