یوسف خیری - استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی تبریز

اندیشه ها و نظریات هیچ علمی در خلا شکل نمیگیرد، بلکه هر علمی در چارچوب خاص و برگرده ی مبانی و اخلاق مخصوصی تعریف می شود؛ لذا داب ورویه علمی علمای سلف این بود که قبل از پرداختن به مطالب و مسایل هر علمی به ریوس ثمانیه (تعریف ، موضوع ، غایت ، روش ، مسایل ، مبادی تصوریه و تصدیقیه و...) ان علم همت میگماشتند و به طور شفاف آنها را تبیین و تحلیلمیکردند. و پیش فرضها و مبادی را طوری لحاظ میکردند که علاوه بر تصدیق موضوع و مفاهیم اولیه اصولی را در بر میگرفت که برای اثبات و تبیین مسایل از آنها استفاده میشد (مصباح، 1368 :1 /90 .( البته مبادی و پیش فرض های هر علمی شامل دو نوع پیش فرض نظری و عملی می شد: از ب9عد نظری از مبادی و بنیانهای معرفتی خاص و از ب9عد عملی نیز از بسترها و زمینههایاجتماعی که در بوجود آمدن یک نظریه یا توسعه ان دخیل بودند ، متاث6رند ( کتاب حوزه و دانشگاه, 1379 : 38-39 .( هر علمی برای شکلگیری و تکوین تاریخی خود علاوه از مبانیمعرفتی از زمینههای غیرمعرفتی نیز بهره میبرد. مبانی معرفتی در تکوین تاریخی نظریات دخیل هستند و ارتباطات منطقی نفسالامری با نظریه دارند و اما مبادی وجودی غیرمعرفتی با آن که با شیوههای منطقی شناخته میشوند، ربطی منطقی با نظریات علمی ندارند.(پارسانیا، مقاله نظریه و فرهنگ، ص1 .(عوامل وجودی معرفتی و غیرمعرفتی، عواملی هستند که در حوزه اخلاق علم و فرهنگ حضور به هم رساندهاند و به همین دلیل شناخت ارتباط این عوامل با علم و نظریات علمی به منزله شناخت رابطه اخلاق علم و علم است که این مقاله در صدد تبیین همین مسیله نگاشته شده است.

اخلاق علم، علم دینی، علم سکولار، مبادی وجودی معرفتی و مبادی وجودی غیر معرفتی