حسن عبدی پور - پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
تراب عطاری - دانشجویی دکتری تاریخ اسلام ،دانشگاه اصفهان

نقش و کارکرد اخلاق ، در نظام سازی و توانمندسازی تمدن اسلامی از منظر علامه طباطبایی، زیر شاخه بحث گستردهتر تعامل تمدن و اخلاق است. اخلاق و تمدن، روابط چندگانهای دارند، چنان که گاه هستی و زوال تمدن، تابعی از حضور یا غیاب اخلاق، تحلیل میشود؛ همچنین بالندگی، تداوم و گسترش آن؛ یکی از وجوه رابطه تمدن و اخلاق، تاثیر اخلاق در نظام سازی و توانمندسازی تمدن است که باز میگردد به چگونگی حدوث و بقای تمدن؛ اینمدل رابطه، نسبت به اخلاق اسلامی و تمدن اسلامی،ضروت بیشتری دارد؛ چرا که معنویت، از مولفههای اصلی و متمایز کننده تمدن اسلامی از تمدنهای دیگر به شمار میآید و همین اخلاقیت تمدن اسلامی است که آن را به عنوان آلترناتیو قوی در برابر تمدن مادی گرای غرب مطرح کرده است؛ چرا که تمدن غرب یک بعدی و تک ساحتیاست و حال آن که انسان که کاربر تمدن است، مادی تنها نیست بلکه معنویتگرایی بخش جدایی ناپذیر وجود او است.این مدعا به روشهای مختلف قابل بررسی و اثبات است. در میراث اسلامی ما، بزرگان متفکران اسلامی در قالبها و مناسبتهای مختلفی در این باره سخن گفتهاند؛ علامه طباطبایی(ره) که اسلام شناس جامعالاطرافی است، دیدگاه ویژهای درباره انسان و اجتماع- که ارکان اصلی تمدناند- دارد و همین دیدگاه علامه، مبنای اخلاق نیز قرار گرفته؛ از این رو در اندیشه علامه رابطه تمدن و اخلاق شکل گرفته است اگر چه به صورت آشکارا به آن نپرداخته است. بر این اساس نوشتار حاضر میکوشد،رابطه اخلاق اسلامی با نظام سازی و توانمندسازی تمدن اسلامی، را از مبانی اندیشهای علامه طباطبایی (ر.ه)استنباط کرده و به صورت نظریهای منسجم صورت بندی کند.

علامه طباطبایی، اخلاق، تمدن اسلامی، جامعه اسلامی