مروری بر خواص و کاربردهای دارویی، صنعتی و تغذیه ای بخش های مختلف درخت بنه (Pistacia atlantica)

پسته وحشی (بنه) با نام علمی Pistacia atlantica، که واریته های مختلفی دارد، درختی با ارتفاع 2 تا 7 متر است و معمولا در قله های پرارتفاع، پرتگاه ها و مناطق دور دست کوهستانی می روید که امروزه در لیست درختان حفاظت شده قرار دارد و جدا از ارزش های زیست محیطی بی شمارش، مصارف دارویی و صنعتی گسترده ای نیز به همراه دارد. در بعضی از مناطق کوهستانی مانند کردستان ایران به میوه آن قزوان می گویند که برای خوشبو کردن دوغ و روغن حیوانی و همچنین در تهیه ترشی های محلی استفاده می کنند. درخت بنه منبع تولید شیره سقز است، سقز که در گویش کردی به آن (بنشت) گفته می شود صمغی به رنگ سبز خیلی روشن، غلیظ و بسیار چسبنده است. نتایج این بررسی نشان می دهد از اندام های مختلف درخت بنه استفاده های متنوعی در صنایع غذایی، دارویی و دیگر صنایع می شود و بهره برداری از درختان بنه با هدف تولید صمغ(شیره) و استفاده از آن در امور دارویی و صنعتی موضوعی است که اقتصاد بخشی از جنگل نشینان در ناحیه رویشی زاگرس را تشکیل می دهد. 25 درصد از صمغ سقز حاوی روغن پرارزش و صنعتی تربانتین است که کاربردهای فراوانی در صنعت دارد. علاوه بر این از شیره سقز در تهیه آدامس، عطر، خوشبوکننده ها، حشره کش ها و در صنعت داروسازی در تهیه نرم کننده ها و ضد عفونی کننده ها استفاده می شود همینطور در صنعت پلاستیک سازی، واکس کفش، چرم و صنعت چاپ کاربرد دارد. متاسفانه بعلت نبود صنایع تبدیلی مناسب، اکثر سقز تولیدی در ایران به خارج از کشور صادر گردیده و به عنوان مواد پایه بسیاری از صنایع یادشده استفاده می شود. از گذشته تا کنون در طب سنتی استفاده های متنوعی از قسمت های مختلف درخت بنه به اشکال متفاوت در مواردی از جمله درد ستون مهره ها، ورم ها و زخم های سخت ، تقویت اعصاب ، مشکلات پوستی ، شبکوری، نرمی و پوکی استخوان،، ترک لب و نیز به عنوان یک ملین قوی و... می شود. طی نتایج به دست آمده در مطالعات جدید تاثیرات ضد میکروبی و ضدعفونی کنندگی و تاثیر در درمان و پیشگیری برخی بیماری ها و اختلالات مختلف از جمله کاهش میزان لپتین و لیپوپروتیین خون، درمان زخم معده و هلیکوباکترپیلوری، تنظیم هرمون تیرویید و برخی آنزیم های بدن ، تنظیم قند خون، خواص آنتی اکسیدانی و... توسط ترکیبات موجود در صمغ ، میوه و برگ بنه به اثبات رسیده استT فلذا با توجه به نتایج این بررسی ها و داشتن مواد مغذی از جمله ویتامین های گروه A، ،E، B و D میتوان با بررسی های تکمیلی از میوه، برگ و بویژه صمغ بنه در صنایع غذایی استفاده های گسترده تری در جهت تولید فراورده های غذایی فراسودمند یا عذادارو ها بهره جست.

Keywords:

ون , بنه , درمان , خواص , سقز