فهیمه سرلک - دانشجوی کارشناسی ارشد حشرهشناشی کشاورزی، گروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران،ایران
علیرضا عسکریان زاده - دانشیارگروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
حبیب عباسی پور - استادگروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
علیرضا رضازاده - استادیارگروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

سن گندم،(Scutelleridae.: Hem (EurygasterintegricepsPuton از مهمترین آفات گندم در ایران میباشد که همه ساله خسارت سنگینی به گندم وارد میسازد.. خسارت سن گندم به صورت کمی و کیفی میباشد. به صورت کیفی، بزاق باقیمانده سن در دانهها خواص نانوایی گندم را کاهش میدهد و به صورت کمی عملکرد کاهش مییابد. یکی از اساسیترین اطلاعات، جهت آگاهی یافتن از ویژگیهای مختلف آفت در برنامه مدیریت تلفیقی (IPM ،(تعیین نوع توزیع فضایی آن میباشد. تعیین نوع توزیع فضایی آفت، در دقت عملیات کنترل موثر است. در این تحقیق پراکنش فضایی مراحل مختلف رشدی سنگندم در سال94-1393در جنوب تهران مورد مطالعه قرار گرفت. نمونهبرداری با تور حشرهگیری به صورت دو بار در هفته از سه ایستگاه به عنوان سه تکرار در یک مزرعه دو هکتاری گندم با واریته پیشتاز انجام گرفت. همچنینمرحله رشدی گیاه در زمان نمونه برداری ثبت شد. نمونهبرداریها در ساعت 10 صبح انجام میشد. جهت تعیین نوع الگوی توزیع فضایی آفت از شاخص های آمار کلاسیک مثل مدلهای شاخص پراکندگی (ID ،(شاخص تیلور و شاخص ایوایو استفاده شد. با استفاده از روش شاخص پراکندگی برای هر مرحله رشدی حشره، در هر تاریخ نمونه برداری، توزیع فضایی حشره تعیین شد. اما توزیع فضایی هر مرحله رشدی حشره در کل دوره ظهور آن مرحله با روش رگرسیونی تیلور و ایوایو تعیین شد. در بررسی توزیع فضایی مراحل مختلف آفت (سن مادر، تخم، پورههای سن یک تا پنج، سن نسل جدید)، بر اساس شاخص پراکندگی باید گفت که به طورکلی در شروع هر مرحله رشدی توزیع حشره از نوع تصادفی است. اما در زمان اوج جمعیت عمدتا تجمعی شده و مجددا با کاهش جمعیت آن مرحله، توزیع از نوع تصادفی خواهد بود. همچنین توزیع فضایی هر مرحله در کل مدت ظهور آن مرحله از حشره در مزرعه بر اساس روشهای رگرسیونی تیلور و ایوایو به استثنای پورههای سن سوم و چهارم، بهصورت تصادفی بود ولی توزیع فضایی پورههای سن سوم و چهارم از نوع تجمعی بود. نوع توزیع فضایی سن گندم با هر دو روش یکسان بدست آمد، اما بر اساس مقدار ضریب تبیین )( ، روش ایوایو نسبت به روش تیلور برازش بهتری داشت. بنابراین میتوان نتیجهگیری کرد که بهطور کلی توزیع فضایی مراحل مختلف رشدی سن گندم تابع تراکم آن است یعنی در تراکم پایین از نوع تصادفی و در تراکم بالا به صورت تجمعی توزیع می یابد. البته تمایل پورهها به تجمع نسبت به سایر مراحل (سن مادر، تخم و سن نسل جدید) بیشتر به نظر میرسد.

گندم، سن گندم، توزیع فضایی، جنوب تهران