علیرضا ماله میر - کارشناس ارشد مهندسی اکتشافات معدن
فیروز علی نیا - استادیار دانشکده مهندسی معدن متالورژی دانشگاه صنعتی امیرکبیر
مهدی سالاری - استادیار دانشکده مهندسی معدن و متالورژی
اس.وی گریگوریان - استاد دانشگاه و دولتی مسکو و عضو آکادمی علوم روسیه

اکتشافات ژئوشیمیایی ناحیه ای در محدوده ده سلم خراسان بوسعت تقریبی ۳۵۰ کیلومترمربع به روش نمونه برداری از رسوبات آبراهه ای انجام شد. تعداد ۴۵۰ نمونه در فواصل ۵۰۰ به ۵۰۰ متر از آبراهه های اصلی نمونه برداری شد که پس از آماده سازی به روش اسپکتروگراف نشری مورد تجزیه قرار گرفت. بدین ترتیب برای هر نمونه تعداد ۳۳ عنصر اصلی و فرعی مورد آنالیز قرار گرفت. در تعیین بهترین بعد نمونه ها جهت آماده سازی ابتدا یک عملیات پیش نمونه برداری در دو بخش دشت و کوهستان انجام گرفت که پس از آنالیز تجزیه سرندی در هفت کلاس نمونه ها آنالیز شدند بهترین بعد شکارسازی هاله ها برای عناصر ردیاب در کلاس -20+10 مش یا F5 شناسایی شد. توسط تکنیک های تک و چند متغیره مناطق ناهنجار ژئوشیمیایی تعیین و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، در این مرحله مشخص شد که احتما لا آنالیزهای ارائه شده برای تنگستن با خطای قابل توجهی مواجه بوده است. نتایج روشهای چند متغیره (ضرائب همبستگی، فاکتور آنالیز، آنالیز خوشه ای) همپوشانی مناسبی با یکدیگر داشتند. روش فاکتور آنالیز در کاهش آنومالیهای پراکنده یا ضعیف و شدت بخشیدن به هاله های مخفی حائز توجه بود. نتایج تجزیه و تحلیل های فاکتور آنالیز یک همبستگی غنی شدگی مشخص تنگستن و روی با تهی شدگی مس و نیکل را نشان داد. با نقشه کردن کلید اکتشافی تهیه شده بروی محدوده مورد مطالعه (K-Zn*Zn / Ni*Cu) استفاده از روشهای زمین آماری (کریکینگ) مناطق امیدبخش کانی سازی مس مشخص شد. در این بین پس از مشخص شدن مناطق ناهنجار، اندیس های معرفی شده از لحاظ پتانسیل اقتصادی با سایر پتانسیل های ایران و آسیای مرکزی مورد مقایسه قرار گرفت. استفاده از شاخص های ژئوشیمیایی در کانسار سونگون نشان داد که مقادیر این شاخص و Pb*Zn / Co*Cu ران) و شاخص زونالیته ) نقشه های آن از بسیاری جهات با آنومالیهای ده سلم یکسان می باشد، بنابراین اندیس ده سلم بعنوان یک اندیس مس و مولیبدن پروفیری جهت عملیات نیمه تفصیلی پیشنهاد شد. جهت کنترل مناطق آنومالی اندیس معرفی شده در بخش جنوب شرقی انتخاب شد که مطالعات تکتونیکی و میکروسکوپی از نمونه های تهیه شده آلتراسیون های شدید سیلیسی و سیریسیتی با حضور مقادیر فراوان پیریت، مالاکیت و کالکوپیریت را نشان داد. گرانودیوریت میخ کوه با داشتن فلدسپات پتاسیم بالا و مقادیر مگنتیت فراوان بعنوان یک بخش مهم آلتراسیونی معرفی شد. نتایج حاصل از این مطالعات ژئوشیمیایی نشان داد که تکنیکهای آماری بکار گرفته شده در تعیین مناطق آنومال همپوشانی کاملا مناسبی را با روشهای دیگر نشان داد (متد روسی) ولی در تعیین نوع کانی سازی از لحاظ تیپ و ژنز ادامه مطالعات توصیه میشود

اکتشافات ژئوشیمیایی، کلیدهای اکتشافی، فاکتور آنالیز، آنالیز خوشه ای