زهرا ایمانزاده - دانشجوی ارشد اقلیم شناسی سینوپتیک
برومند صلاحی - دانشیار رشتهی اقلیم شناسی سینوپتیک

امواج گرمایی از تظاهرات اصلی تغییر آب و هوای جهان معاصر است که به لحاظ فراوانی وقوع و صدمات جانی و مالی ناشی از این پدیده، اهمیت زیادی دارد. با توجه به تحقیق انجام شده دو مورد فرضیه بیان شده است.1 .روند امواج گرمایی در 20 سال گذشته دارای یک روند افزایشی است.2 .به نظر میرسد وقوع امواج گرمایی محدوده مورد مطالعه با گسترش زبانههای پرارتفاع جنبحاره حاکمیت پشتهی موج بادهای غربی در ارتباط است.هدف این پژوهش، شناسایی، طبقهبندی و تحلیل همدیدی امواج گرمایی است که در منطقه اردبیل به وقوع می-پیوندند. بدین منظور ابتدا آمار بلند مدت 20 ساله امواج گرمایی 1995 تا 2015 برای ایستگاه همدید اردبیل و ویژگیهای آماری و همدیدی امواج گرمایی به وقوع پیوسته بررسی شد و پس از بررسیهای آماری، نقشههای همدید موجهای گرمایی مربوطه تحلیل گردید. نقشههای همدید با استفاده از نرمافزار گردس بر اساس دادههای فشار سطح دریا، ارتفاع ژیوپتانسیل تراز 300 ،500 و 700 هکتوپاسکال و نقشه دمای سطح بالا در تراز 500هکتوپاسکال، دمای سطح زمین و ضخامت سطح 500 الی 1000 هکتوپاسکال تهیه گردید. بررسیهای کمی، تعداد 25 موج گرمایی را در طی دورهی مورد مطالعه مشخص نمود. زمان معمول آغاز موج گرما در منطقه اول مرداد ماه است. امواج گرمایی در سال 2015 با فراوانی 3 موج با دمای میانگین 4/40 درجه سانتیگراد رخ داده است. نتایج تحلیل نقشههای همدید نشان داد که الگوهای غالب در مناطق مورد مطالعه در زمان وقوع امواج گرمایی پرفشار جنب حارهای، فروبار پاکستان است. بر اساس نقشههای همدیدی، دو الگوی کلی برای ایجاد امواج گرمایی در منطقه تشخیص داده شد. الگوی اول (امواج نزدیک به حالت نرمال) که در آن پرارتفاع آزور و پرارتفاع ثانویهای بر روی عربستان ایجاد می کند و به دلیل اینکه در عرضهای جنوبیتر ایجاد می شود، تاثیرات کمتری بر روی نیمهی غربی ایران دارد. الگوی دوم(امواج شدیدتر) که پرارتفاع جنب حارهای آزور تا عرضهای شمالیتر گسترش یافته و زبانهی آن به صورت کمربندی از شمال آفریقا تا روی ایران کشیده می شود(مانند موج گرمایی شدید سال2015 .(در هر دو الگو، شکلگیری مراکز کم فشار حرارتی در سطح زمین در جنوب غرب ایران و مکش هوای گرم وخشک بیابانهای عربستان به سمت منطقه مورد مطالعه،با رخداد امواج گرمایی همزمان بوده است.

موج گرما، اردبیل، تحلیل همدید، دورهی 20ساله