ابراهیم دانش - استادیاردانشگاه
سیمین شالچی - دانشآموخته مقطع کارشناس ارشد زبان و ادبیات پارسی

اخلاق از موضوعات دیرینه تاریخ اندیشه انسانی است که همواره موجب اشتغال فکری فلاسفه بوده است. آدمیان در مرحلهای از تاریخ پدیداری خود رفتهرفته برخی چیزها را ارزشمند تلقی کردند که به تبع آن، تفکر ابتدایی انسان وارد مرحله مفهومسازی شد و مفهومسازی، موجب پدیدار شدن گزاره خوبی یا خیر در ذهن انسان گشت و این شروع تفکر اخلاقی انسان بود. وقتی کمونهای اولیه شکل گرفتند، دو مفهوم عمده عرف و تابو در ساختار اجتماعیشان مشهود بود عرف مجموعه قواعدی بود که جامعه به صورت سنتی آن را پذیرفته بود و موجبات انتظام اجتماعی را فراهم میآورد. مفهوم عرف با گامبرداشتن جوامع به سمت تمدن، تبدیل به مفهوم قانون شد تابو نیز مجموعهای از رفتارها و گفتارهای ناهنجار اجتماعی بود که از نظرگاه آیین و مذهب اقوام، ممنوع و نکوهیده قلمداد میشدند؛ مفهوم تابو هم در سیر تطور اجتماعات با مرور زمان به مفهوم اخلاقیات بدل گشت. سپستر، با شکل گیری نخستین جوامع مدنی، بالیدن آرمانها، تکامل هوش بشری و نیز قابلیت تامل درباره حیات و عالم، انسان، ارزشگذاری نیازها و خواستههای خود را امری جدی و تا حدی حیاتی به شمار آورد. مترتب بر این امر، آدمیان برای هر چیزی که در آن منفعتی احساس میکردند، ارزش قایل شدند و بدین طریق مفهوم خیر گسترش یافت.حضرت مولانا جلالالدین بلخی، از اهم اندیشهورزان مشرق زمین است که شمول آرای او بر ساحتهای عدیدهای از تفکر بشری، محل تردید نیست. در این میان اخلاق نیز همواره یکی از موارد استمساک او در جهت تعلیم مراتب تهذیب نفس آدمی است. مشخصه بارز وی که موجب تمایزش با سایرین در پردازش به این امر میشود، رویکرد عرفانی اوست. مقاله حاضر که ماخوذ از دستاورهای حاصل از پایاننامه کارشناسی ارشد نگارنده است، به واکاوی رویکرد عرفانی حضرت مولانا به مفهوم اخلاق می پردازد

ادبیات، اخلاق، عرفان، خیر، شر، مولانا، مثنوی