بازشناخت تاثیر قنات بر شکل گیری معماری روستایی حاشیه کویر (نمونه موردی: مناطق روستایی سبزوار)

قنات یک سازه آبی پایدار با پیشینه ای چند هزار ساله در ایران می باشد. حفر قنات در مناطق گرم خشک ایران که میزان آب های سطحی آن و همچنین میزاننزولات آسمانی آن کمتر است، رواج بیشتری داشته است. سبزوار یکی از شهرهای استان خراسان رضوی است که دارای آبادی های زیادی می باشد. آب همیشه یکی از اصلی ترین عوامل امکان دهنده ی شکل گیری آبادی ها شناخته می شود. به علت نبود آب های سطحی همیشگی و قابل استفاده برای شرب و کشاورزی و عدم بارش کافی نزولات آسمانی، در منطقه ی مورد بررسی، آب مورد نیاز روستاها تنها به وسیله ی حفر قنات قابل تامین بوده، از رونق قنات های سبزوار در کتاب تاریخ بیهقی ذکر شده اگر آب این قنات ها را در منطقه ای بر هم سوار کنیم آب آن به اندازه ای زیاد خواهد بود که می توان در آن کشتیرانی کرد . قنات که روزگاری باعث آبادانی منطقه سبزوار (روستا و شهر) بوده، امروزه به علت بی توجهی قالبا نابود و یا دچار تخریب های جدی شده. در این نوشتار بر آنیم تا با مطالعه میدانی، کتابخانه ای و توصیف وتحلیل نقش قنات در این منطقه، به شناخت مختصری از قنات، بررسی تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم قنات بر شکل گیری روستاهای منطقه سبزوار، معرفی قنات به عنوان یک سازه آبی پایدار و ماندگار، بررسی مشکلات امروزه بر اثر بی توجهی به قنات و نادیده گرفتن آن (پاین آمدن سطح آب های زیرزمینی، کاهش سطح زیرکشت، متروکه شدن روستاها و ...) و همچنین بررسی راهکارهای موجود برای بهبود وضع کنونی بپردازیم.

Keywords:

قنات , روستا , بیهق , عناصر معماری , فضاهای خدماتی