امیرمحمد اخوان - کارشناس ارشد معماری و معماری منظر
نازنین مجلسی - دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری

از اواخر دهه نود میلادی، برنامه ریزان شهری درصدد ارایه راهکارهای نوین در مواجهه با مشکلات مراکز شهریاند. از حدود دهه 1960 ،فرآیندطرح های شهری از برنامه ریزی متمرکز، درازمدت، آمرانه و دولتی (طرح های جامع و تفصیلی) دور شده و به سمت برنامه ریزی کوتاه مدت،تدریجی، دموکراتیک و مشارکتی تمایل یافته است. طرح های جامع و تفصیلی در کشور ایران به عنوان نسل اول و دوم طرح های شهریمطرح شده است. مقاله حاضر،طرح راهبردی- عملیاتی را تحت عنوان نسل سوم طرح های توسعه شهری معرفی می کند.این طرح نمایانگرارتباط خطی یا سری با نسل اول و دوم طرح های شهری بوده و مکمل این دو نسل نیز می باشد. از مهمترین ویژگی های این طرح، مکان مندو زمینه محور بودن آن و نگاه بازخوردی به مسایل است،که موجب گشته طرح حاضر برای موقعیت جغرافیایی خاصی تعریف گردد به صورتیکه برای دیگر مناطق و شهرها قابلیت استناد ندارد. لذا برای حصول به اهداف پژوهش از روش کاربردی- عملی و توصیفی- موردی (ژرفانگر)استفاده شده است.در مقاله حاضر مرکز حوزه شرق شیراز به عنوان نمونه مطالعاتی مورد بررسی قرارگرفته است. این محدوده در اسناد فرادستبا عملکردی فرامنطقه ای تعیین شده است که در عین حال باید پاسخگو و سازگار با سکونتگاه های مسکونی پیرامون محدوده نیز باشد. بانگاهی کلی به روند پروژه و با توجه به موقعیت محدوده طراحی در شهر و مقیاس عملکردی پیش بینی شده برای آن در سه سطح (کلان،میانی، خرد) می توان دریافت که نمی توان به رویکردی مشخص در انجام مطالعات مرتبط با این پروژه استناد نمود. بدین معنی که در هربخش از فرآیند، نگاه بازخوردی به مسایل و مراحل کار وجود دارد که مولفه های (درون به بیرون- بیرون به درون) را شامل می گردد. درپایان مشخص می گردد چگونه می توان از طریق پیشنهاد طرح راهبردی با ارایه آلترناتیوهای طراحی و ارزیابی آنها به ارتقاء کیفی مرکزحوزه شرق شیراز نایل آمده و با تعریف پروژه های موضعی به مرحله عملیاتی نزدیک شد.

طرح راهبردی- عملیاتی، طرحهای توسعه شهری، مرکز حوزه، نسل سوم، رابطه خطی، زمینه گرایی