اسماعیل علی جانی - استادیار گروه معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، ایران
ولی الله نظری - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری (گروه معماری و شهرسازی) دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، ایران

در کشورهای درحال توسعه، رشد شتاب آلود شهری در نتیجه مهاجرت مردم از روستاها به مراکز شهری و نبود یک نظام مدون برنامه ریزی در اکثر شهرها، نبود طرح های مناسب و مدیریت شهری کارآمد و بسیاری عوامل دیگر باعث عدم توزیع مناسب کاربری های شهری شده است. از سوی دیگر تحقیقات مربوط به ساخت شهر در سال های اخیر نشان می دهد که بدون کاربری زمین نمی توان به الگوی بیهنه ی توسعه فضایی در شهرها دست یافت. شهر قزوین هم از این قضیه مستثنی نبوده و در دهههای اخیر با رشد جمعیت و گسترش روزافزون همراه بوده است. منطقه 3 شهرداری قزوین (محدوده مطالعاتی) که با توجه به تقسیمات شهری، محدوده ای نوساز به شمار می رود و توزیع فضایی نامناسب خدمات شهری از جمله مراکز آموزشی، درمانی، ورزشی و فضای سبز در سطح شهر و محلات دیده می شود، همین امر باعث مشکلات فراوانی در توسعه فضایی این منطقه شده است. در این رابطه وضعیت موجود کاربری تجاری- خدماتی در منطقه سه قزوین، به علت وسعت زیاد و پراکندگی جمعیت این منطقه مورد پژوهش قرار گرفته است تا الگوی پراکنش به این مراکز خدماتی با توجه به چگونگی توزیع فضایی آنها مورد ارزیابی قرار گرفته و راهکارهای مناسب برای آن بر اساس ضوابط و استانداردهای متداول ارایه گردد. برای همین منظور پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی ابتدا به بررسی اصول و ضوابط مکانیابی کاربری تجاری پرداخته شده و سپس الگوی پراکنش این کاربری در محدوده مورد مطالعه نشان داده شده است و همچنین با بهره گیری از نرم افزار GIS به تحلیل شعاع عملکردی و سطح خدماتی آن پرداخته شده است. نتایج حاصل بیانگر این مهم می باشد که توزیع نامتناسب کاربری تجاری- خدماتی بر برنامه ریزی کالبدی و توسعه فضایی بافت شهری نوساز مورد مطالعه تاثیر منفی داشته است.

پراکنش، کاربری شهری، تجاری و خدماتی، توسعه فضایی، قزوین