امیر بنی عامریان - کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
سپیده علی نژاد دیزج - کارشناس ارشد طراحی شهری دانشگاه علم و صنعت ایران

بخش قابل ملاحظه ای از سکونتگاه های ایران را شهرهای واقع در حاشیه کویر تشکیل میدهند. این شهرها، در طی سه دهه گذشته به شدت درمعرض تحولات کالبدی ناشی از تجربه ی آموزه ها و روشهای معماری و طراحی شهری مدرن قرار داشته اند. برخی از پیامدهای نامطلوب مزبور،شیوع و رواج ساختمان های ناهمساز با اقلیم گرم و خشک این شهرها و صدمه رساندن به منابع زیست محیطی، نظیر تخریب اراضی مستعدکشاورزی در اثر گسترش هرز و بی رویه شهرها است که در قالب توسعه های با تراکم پایین صورت گرفته است.در مقاله پیش رو جهان بینی اسلامی به عنوان بستر و فضای فعالیت مسلمانان، نظریه توسعه پایدار به عنوان یکی از نظریات مطرح و شهرهایکویری ایران به عنوان یکی از بارزترین ساخته های انسان که ضمن تاثیرپذیری از جهان بینی اسلامی پاسخگوی اصول توسعه پایدار نیز بوده اند،به بجث گذاره شده اند. نگاهی به بافت های تاریخی و معماری شهرهای کویری ایران نشان می دهد که ساکنان این مناطق یکی از بارزترین وجوهشناسایی قوانین حاکم بر عالم وجود و طبیعت را که منبعث از جهان بینی اسلامی می باشد در جهت ایجاد محیطی پایدار و مناسب زندگیانسان، تجلی کالبدی بخشیده اند. این شهرها اصول و روشهایی را به کار گرفته بودند که نه تنها تخریب و خسرانی را بر محیط تحمیل نمی-کردند، بلکه همواره به عنوان عامل کمال بخشیدن به محیط نیز ایفای نقش می نمودند. به عبارت دیگر اصول شکل دهنده این شهرها نه تنهاپاسخگوی نیاز انسان بودند، بلکه فراتر از آن در جهت رشد و تعالی او نیز ایفای نقش می نمود. با اتکا به تجربیات ساکنان شهرهای کویری ایرانپژوهش حاضر سعی در شناسایی آن دسته از اصولی خواهد نمود که اولا از فرهنگ و باورهای مردم نشات گرفته اند و ثانیا در دوران معاصر و درراستای تجلی توسعه پایدار نیز قابل استفاده و بهره گیری می باشند.

توسعه پایدار، شهرسازی پایدار، طراحی شهری بومی، شهرسازی اسلامی ایرانی