فردیس فیض بخش - دکترای پژوهش هنر از دانشکده ی هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

در مقاله ی حاضر موضوع محوری مسجد و معماری مقدس مسجد، بهمثابه ی تجلیگاهی برای نور است؛ این موضوع در ابعاد گوناگونمصداق می یابد و بالفعل می شود، به گونه ای که در کل می توانمسجد را مکان یا تجلی گاهی برای نور دانست؛ تجلی نور هم در کلپیکره ی آن و هم در اجزای آن قابل مشاهده است و از طریق تحلیل معنایی به ابعاد گوناگون آن پرداخته شده است. در این مقاله هدفکلیدی واکاوی معنایی و دست یابی به لایه های معنایی موجود درمتن کالبد معمارانه ی مسجد به مثابه ی نمادی کلیدی از معماریمقدس است. در اینجا با استفاده از دانش نمادشناسی و روش تفسیریو رویکرد هرمنوتیک به دلالت های معنایی و معنوی پیکره ی مسجدپرداخته شده است و در عین حال از مطالعات تطبیقی نیز بهرهگرفته شده؛ قیاس ها و تحلیل هایی که در بستری نمادین انجام شدهاند و همچنین استدلال ها نیز برای دستیابی به نتایج در کناررویکرد نمادشناسانه، تطبیقی، تفسیری و زبان شناسانه همزمانمورد استفاده بوده است. در این بررسی ها به ویژه مفاهیم موجوددر حکمت و فلسفه ی اسلامی و به طور کلی حکمت هنر مقدس مورد توجهبوده است و از رویکردهای موازی برای استحکام استلال ها استفادهشده است. برخی از نتایج: تمامی مسجد حول نور واحد مرکزی شکلگرفته است و بسط آن محسوب می شود و این الگو هم در اجزای مسجددیده می شود و هم در ساختار کل پیکرهی معمارانهی مسجد؛ اینخود، الگویی بنیادین در کیهان است؛ مطابق آنچه می آید، مسجد بهعنوان خانه ی نور یا نورگاه شناخته می شود و محلی است برای ظهورو آشکار کردن نور هستی که به ویژه در اشکال شمسی که طرحیالگویی برای فرم های بسیار در کیهان است خود را آشکار می کند.

نور، مسجد، نمادشناسی، معماری مقدس، حکمت معماری، معماری اسلامی