عاطفه سریری - عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی اسرار مشهد

عوامل مهمی بر ارتقای کیفیت فضایی در فضای شهری تاثیرگذارند. در اینمیان عوامل کالبدی و غیرکالبدیهردو در بوجود آوردن این عامل نقش دارند. عوامل کالبدی شامل اندازه، رنگ، شکل و بطور کلی عوامل عینیبوده و عوامل غیر کالبدی نیز عواملی هستند که با چشم مشهود نبوده و به عبارتی شامل عوامل ذهنیمی شوند. بحثی که در این پژوهش مطرح می شود تبیین یکی از عوامل کالبدی فضا و نحوه ی تاثیرگذاری آن بر حس مکان است. روند تبدیل فضا به مکان بحثی ست که امروزه در دنیا مطرح بوده و لذا به عنوان یکیموضوعات مهم و اساسی، قابل بررسی است. حال، عواملی که در ایجاد حس مکان در فضای شهری موثر هستندنیز در حوزه های کالبدی قابل بحث اند. تغییرات فیزیکی و کالبدی در فضا عامل ایجاد و یا تغییراتی در حسمکان می باشند؛ دراین میان عوامل کالبدی بر این امر تاثیر بسیار دارند و از عوامل تاثیر گذار در فضای شهریداشتن اختلاف سطح است که در فضای شهری بصورت شیب مطرح می شود. فرضیه این پژوهش بر این امراستوار است که عامل اختلاف سطح در فضای شهری از عواملی است که می تواند موجب تسهیل امر تبدیل فضا به مکان شود که در طی عوامل و شرایطی اتفاقمیافتد. در فضاهای شهری و نیز در فضای معماریاین امر قابل رویت است که از عامل اختلاف ارتفاع و سطح در بسیاری موارد استفاده می شود؛ این امر در فضایشهری با بالا بردن امکان دید بیشتر شرایط بهتری درجهت ارتقای کیفیت فضایی بوجود می آورد. در اینجستار فضاهای شیبدار شهری بررسی می کنیم؛ فضایی که با شیب ملایمی به سمت یک یا چند بناجهت گیری می کنند. این فضاها بدلیل داشتن خاصیت نظرگاهی فضاهای مناسبی برای نشستن و گفتگو درفضای شهری می باشند و لذا قابلیت بالایی برای تبدیل شدن به مکان را دارند. نمونه هایی که بررسی شده اندفضاهای شی بدار در اروپا هستند؛ پلازای همجوار مجموعه ی جرج پمپیدو در پاریس با شیب ملایمی به سمتبنای اصلی فضای شهری مطلوبی می باشد؛ مورد دیگر میدان دلکمپو در شهر سیه نای ایتالیاست که دارایهمین خصلت می باشد. در این فضاها شیب ملایم به سمت بنای اصلی وجود دارد و فضای کف با داشتنخصلت مناسب برای نشستن و خاصیت نظرگاهی و نیز با ایجاد خوانایی درمحیط فضای میدان را به یک مکانمطلوب بدل کرده است.

شیب، فضای شهری، الگوی رفتاری، فضا، مکان