بررسی فضایی شهری غیر رانتی، شهروند مدار، دعوت کننده و انسان محور(نمونه موردی: مناطق 5و 1 شهر تهران)

رانت مازاد یا سود غیر تولیدی می باشد که به دنبال ایجاد کمیابی های طبیعی یا ساختگی فراهم می شود و بدون تلاش یدی و فکری بدست می آید. سازمان فضایی شهری رانتی، سودآور، مردم گریز و سرمایه محور دارای فضاهایی دوگانه، بیگانه، مخرب، غرب محور همراه با رانت زمین و رانت کاربری با هدف سودآوری و انباشت سرمایه همراه می باشد. در این سازمان فضایی رویکرد فضای انسان محور، شهروند مدار، بوم گرا، دعوت کننده، مردم گرا و انسان محور در مقابل پروژه های عظیم و غول آسا، ساخت و ساز بی رویه و ظاهرگرایی طراحی شهری رنگ باخته است. فشار بورژوازی مستغلات و مکانیابی نادرست پروژه های شهری نظیر احداث فضاخورهایی نظیر پارکینگ ها، اتوبانها و مالها باعث تخریب فضا می شود. مناسبات اقتصاد سیاسی، قدرت و اقتصاد فک شده (رها شده و بدون کنترل نهادهای مدنی)، فضا را می سازند و طبقات نوکیسه جامعه، فضا را با هدف سوداگری تولید و بازتولید می کنند. درکشورهای نفتی همراه با اقتصاد رانتی نظیر ایران، عملا تولید فضا در چارچوب رانت و فساد کالبدی همراه می باشد. شهر تهران به واسطه نظام سرمایه داری کنترل نشده، رانت زمین، ساخت وساز بی رویه، تخریب فضای سبز و عمومی و دعوت کننده، تغییر کاربری با اهداف رانتی، مکانیابی نادرست پروژه های شهری و تراکم فروشی (تن فروشی) تغییرات فضایی زیادی نظیر ناهمگونی فضای شهری، کالبد و خط آسمانی بد منظر، رشد انگلی فضاهای تجاری و مالی تحت سیطره نظام سرمایه داری، کاهش فضاهای عمومی و دعوت کننده، رشد سریع و ناهنجار منطقه، رشد و توسعه جمعیت و تمایزات فضایی را تجربه کرده است. فضای شهر تهران، کالایی در جهت اهداف اقتصاد رانتی و سوداگرانه شده است. مناطق 5و 1 شهر تهران، تاثیرات زیادی از سوی جریان و روابط اقتصاد رانتی خصوصا بورژوازی مستغلات دریافت نموده اند و بیشترین تغییرات فضایی را در کلانشهر تهران داشته اند. روش پژوهش در این مقاله سیستمی و در ارتباط با بررسی تیوری ها، مکاتب، قوانین و وضعیت سازمان فضایی گذشته و موجود شهرهای ایران توصیفی - تحلیلی می باشد. نهایتا الگوی مناسب برنامه ریزی فضایی شهر تهران بر اساس برنامه ریزی شهری غیر رانتی، مردم گرا و نه مردم گریز، دعوت کننده، انسان محور و عدالت خواه در راستای سازمان فضایی پایدار و عادلانه همراه با کنترل نهادهای محلی ارایه می گردد.

Keywords:

فضای انسان محور , فضای شهروندمدار , فضای رانتی , اقتصاد سیاسی فک شده و حک شده , سازمان فضایی شهر , , تهران