حجت اقبال - دکتری تخصصی گیاهان دارویی، بخش تحقیق و توسعه، شرکت دانش بنیان پژوهشگران داروی سبز، مشکین شهر، ایران
امید موذن زاده - کارشناسی ارشد زیست شناسی، بخش تحقیق و توسعه، شرکت دانش بنیان پژوهشگران داروی سبز، مشکین شهر، ایران
شهاب بهلولی - دانشیار فارماکولوژی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، اردبیل، ایران
آزاده ابراهیمی - کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، بخش تحقیق و توسعه، شرکت دانش بنیان پژوهشگران داروی سبز، مشکین شهر، ایران

گیاه دارویی به لیمو با نام علمی .Lippia citriodora H.B.K از خانواده شاه پسند (Verbenaceae) است که در مناطق مختلف ایران کشت می شود. به لیمو یکی از مهمترین گیاهان دارویی مورد استفاده در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی بیشتر کشورهای توسعه یافته است. در فرهنگ گیاه درمانی و طب ایرانی، برگ های این گیاه به صورت یک دم کردنی آرام بخش، ضد تشنج، مدر و برطف کننده تپش قلب و سرگیجه مصرف دارد. در این تحقیق، گیاه دارویی به لیمو از منطقه مشکین شهر واقع در استان اردبیل جمع آوری گردید. اسانس گیری توسط دستگاه کلونجر انجام و جهت تجزیه نمونه های اسانس و اندازه گیری دقیق ترکیبات از دستگاه های GC و GC/MS استفاده شد. طبق نتایج به دست آمده این گیاه دارای درصد بالایی از مواد مونوترپنوییدها مخصوصا نرول است. مهمترین ماده موثر آن، نرول و ژرانیال می باشد. بیشترین میزان نرول (19/9%) و بیشترین میزان ژرانیال (15/7%) به دست آمد. از طرفی، افزایش استفاده از داروهای ضدمیکروبی علیه عفونت های تنفسی و عوارض جانبی جدی بعضی از این داروها و نیز بروز مقاومت نسبت به آنها، توجه محققین را به یافتن درمان های کمکی و جایگزین از جمله استفاده از گیاهان دارویی معطوف کرده است. در این مقاله اثر ضدمیکروبی اسانس گیاه به لیمو بر علیه باکتری های عامل عفونت تنفسی نیز بررسی شد. نتایج حاصل از آزمایشات میکروبی پس از انجام آزمون آنتی بیوگرام مشخص گردید که اسانس به لیمو دارای اثرات مهاری قابل توجهی بر روی باکتری های گرم منفی و مثبت دارد. در بررسی اثر ساده ی اسانس بر قطر ممانعت از رشد باکتری ها مشخص شد که بیشترین قطر هاله ممانعت از رشد توسط اسانس به لیمو مربوط به استرپتوکوک پنومونیه با قطرهاله ی 25/3 میلی متر و پس از آن استرپتوکوک پیوژنز با قطر هاله ی 25 میلی متر با غلظت 100 میلی گرم بر میلی لیتر اسانس و کمترین قطر هاله عدم رشد مربوط به باکتری کمترین حساسیت را با ایجاد قطر هاله 0/9 میلی متری در غلظت 12/5 میلی گرم بر میلی لیتر اسانس از خود نشان داد. همچنین در مقایسه قطر هاله عدم رشد به لیمو با آموکسی سیلین، مشخص شد که اسانس به لیمو نتایج نسبتا مشابهی را نسبت به آموکسی سیلین از خود نشان می دهد. نتایج حاصل از حداقل غلظت مهارکنندگی اسانس به لیمو نیز نشان داد که باکتری های استرپتوکوک پنومونیه و استرپتوکوک پیوژنز بیشترین حساسیت را نسبت به اسانس مورد مطالعه از خود نشان دادند.

به لیمو، ترکیبات اسانس، نرول، ضد میکروبی، غلظت مهارکنندگی، عفونت تنفسی