محمدحسین زیلوچی - دانشجوی دکترای سیاستگذاری سلامت، گروه علوم مدیریت و اقتصاد بهداشت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
علی اکبری ساری - استاد، گروه علوم مدیریت و اقتصاد بهداشت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
امیرحسین تکبان - دانشیار، گروه علوم مدیریت و اقتصاد بهداشت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
محمد عرب - دانشیار، گروه علوم مدیریت و اقتصاد بهداشت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران

مساله:در تمام کشورها یکی از روش های ارایه خدمات بهداشتی درمانی استفاده از مشارکت های خیریه است. در نظام بهداشت و درمان ایران نیز مشارکت های خیریه سابقه ای تاریخی دارد، به طوری که بسیاری از بیمارستان های اولیه در ایران بصورت خیریه و موقوفه ساخته شده اند. از طرفی سالمند شدن جمعیت، پیشرفت فناوری های پزشکی، افزایش هزینه های نیروی انسانی، تکانه های اقتصادی ناشی از تورم در حوزه سلامت و برخی سوء مدیریت ها، ساختارهای سنتی و افزایش انتظارات جامعه باعث افزایش تقاضا برای خدمات بهداشتی درمانی شده، و توجه موسسات خیریه را به اینگونه خدمات منعطف نموده است. برای استفاده بهتر و بیشتر از پتانسیل خیرین و موسسات خیریه به منظور ارایه خدمات بهداشتی درمانی، و نیز تامین بخشی از هزینه های بهداشت و درمان کشور، لازم است به عنوان گام اول، قوانین و مقررات حامی امور خیریه در کشور، شناسایی و تبیین گردند، تا بتوان از حداکثر ظرفیت های قانونی موجود در این حوزه بمنظور رفع آلام نیازمندان جامعه در حوزه سلامت بهره برد. لذا در این پژوهش تلاش شده با رویکردی تحلیلی، قوانین و مقررات حامی فعالیتهای خیریه در نظام بهداشت و درمان کشور، شناسایی و تبیین گردند. آگاهی کامل از این قوانین و مقررات می تواند در بسترسازی برای اجرای بهتر قوانین و مقررات موجود و اداره بهتر موسسات خیریه توسط مدیران این بخش کمک نماید. روش پژوهش: بر اساس نظر تیم پژوهش و مشورت با برخی صاحبنظران چندین پایگاه داده ای به منظور استخراج قوانین و مستندات انتخاب شده و اسناد، قوانین و مقررات مرتبط با امور خیریه در حوزه بهداشت ودرمان در آنها جستجو شدند. برای اطمینان از جامعیت قوانین و مقررات جستجو شده، ضمن مشورت با تعدادی از صاحبنظران حقوقی در دانشگاه های علوم پزشکی، تارنماهای سازمان اوقاف و امور خیریه، مجمع خیرین سلامت کشور، و دفاتر حقوقی چند دانشگاه علوم پزشکی کشور، مورد بازدید و جستجوی دستی قرار گرفتند. با توجه به هدف مطالعه، جستجو به دوره زمانی خاصی محدود نبود، لیکن کشور ایران بعنوان محدوده جغرافیایی در نظر گرفته شد.اسناد و قوانین حاصل از جستجو، پس از ارزیابی اولیه از نظر مرتبط بودن و نیز تکراری نبودن، گردآوری شده، محتوای آنها به نرم افزار MAX-QDA 10 وارد گردید. سپس این محتوا با استفاده از روش کیفی تحلیل محتوا، کد گذاری، طبقه بندی و تحلیل گردید.نتایج: اسناد مورد بررسی که در آنها به نوعی به مشارکتهای خیریه در حوزه سلامت اشاره شده و یا غیر مستقیم به این موضوع مربوط می شدند، از نظر ماهیت به شش دسته کلی تقسیم شدند.بندهای حامی امور خیریه در اسناد بالادستی از جمله قانون اساسی، و برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران استحصال و در قالب متن و جدول گزارش شدند.همچنین بندهای قانونی حامی امور خیریه در اسناد مربوط به سازمان های مردم نهاد نهادهای فعال در عرصه خیریه سلامت که عمدتا به ساختار و تشکیلات این سازمانها مربوط می شد، همراه با برداشتی از نحوه اداره آنها در حیطه های برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت، رهبری و کنترل، ارایه گردید.ابعاد مختلف مشارکتهای خیریه از جمله حوزه های پیشگیری، درمان، توانبخشی، آموزش و تحقیقات پزشکی، شناسایی شده و همراه با نمونه هایی از اسنادی که به هر حوزه پرداخته اند، در قالب جدول ارایه شدند.ظرفیت ها و تسهیلگرهای موجود در قوانین شامل مجوزهای قانونی، مجوزهای بودجه ای، ظرفیتهای اجرایی، اداری و رسانه ای، ظرفیت های موجود در نهاد وقف و مصادیق هر یک از این دسته ظرفیتها شناسایی و معرفی شدند.راهبردها و انگیزاننده های مذکور در قوانین از جمله راهبردهای انگیزشی، اجرایی، مدیریتی، مالی و غیره، و همجنیی بندهایی از قوانین که میتواند برای خیرین و موسسات خیریه از نظر مالی و غیرمالی انگیزاننده باشد از اسناد احصاء و در متن مقاله معرفی شدند.