فاطمه محمدی - دانشجوی کارشناسی علوم قرآن مجید، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
سیدحسین سیدی - دانشجوی دکتری مدیریت صنعتی، دانشگاه علامه طباطبایی

پیشینه تاریخی نیکوکاری و کار خیر به آغاز خلقت بشر بازمی گردد. رفع نیازهای بشر در تمامی اعصار و مکان ها امری طبیعی و از نیازهای اساسی نوع بشر است. اسلام نیز همواره بر نیکوکاری و خیرخواهی تاکید کرده است. انسان به طور طبیعی خوبی ها را درک و به سوی آن گرایش پیدا کرده و از بدی ها دوری می کند، ازاین رو انسان برای بارور نمودن این فطرت خدا جوی به سوی کار خیرخواهانه گرایش پیدا می کند. یکی از مدل های فعالیت خیر مورد تاکید و پرتکرار در قرآن صدقه است. به طوری که این واژه و مشتقات آن بیست بار در قرآن با کاربردهای مختلف تکرار شده است. این تکرار، ضرورت صدقه و کاربردهای مختلف آن را می رساند. از یک سو آثار فردی و اجتماعی این عمل بر صدقه دهنده و جامعه و از سوی دیگر اعتقاد جامعه به آثار متنوع صدقه بر زندگی شخصی و فراگیر بودن پرداخت صدقات، بررسی و پژوهش در این زمینه را از اهمیت برخوردار می کند. در این مقاله به معناشناسی واژه صدقه و مشتقات آن در قرآن پرداخته می شود. برای این امر تفاسیر مجمع البیان، المیزان، نمونه و نور مورد بررسی قرار گرفته اند که یافته های پژوهش در بخش های معنای لغوی، انواع، آداب و شرایط، موارد مصرف، آفات و آثار صدقه ارایه شده است.