ندا رضوی زاده - عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی

توسعه ی انسانی مستلزم فراهم آمدن فرصت های برابر برای دستیابی به آموزش، بهداشت و درآمد مکفی است. با این حال دولت ها همواره با کاستی هایی در تامین اعتبارات در این زمینه ها مواجه بوده اند. یکی از راه حل هایی که در طول بیش از سه دهه ی گذشته در کشور اجرا شده، استفاده از منابع خیریه برای تامین نیازهای سخت افزاری آموزش و پرورش، یعنی فضای آموزشی و تجهیزات آن بوده است. خیران مدرسه ساز در بستر اجتماعی و نهادی موجود، بخش قابل توجهی از نیازهای اعتباری ساخت، تجهیز و مقاوم سازی مدارس را تقبل کرده اند. این مقاله نقش سرمایه اجتماعی را در کنش نیکوکارانه ی خیران مدرسه ساز با رجوع به تجربه ی زیسته ی این خیران با رویکردی کیفی بررسی کرده است. نمونه ی این پژوهش متشکل از 28 خیر مدرسه ساز و چهار کارشناس است که در سال 1389 در مشهد به روش مردم نگاری و با تکنیک مصاحبه ی عمیق مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که شبکه روابط اجتماعی از طریق جامعه پذیری با انتقال سنت نیکوکاری موجب می شد کنشگران به امر خیر مدرسه سازی روی آورند. همچنین اشکالی از حمایت اجتماعی شامل حمایت عاطفی، ابزاری و اطلاعاتی به عنوان ترغیب کننده و تسهیل کننده عمل می کرد. اعتماد نهادی نیز در دو شکل اعتماد نهادی اقتصادی و اعتماد نهادی عملکردی در صورت وجود، موجب رضایت و تقویت تمایل به مشارکت می شد، در حالی که پاره ای رخدادها و اقدامات در تجربه ی خیران در مدرسه سازی، اعتماد آن ها را به نهاد متولی تضعیف می کرد. اعتماد نهادی اقتصادی در اغلب خیران نسبتا بالا تجربه شده بود، هر چند بعضی که خود دستی در ساخت و ساز داشتند، گاه اعتماد نهادی نسبتا پایینی را تجربه کرده بودند. مسایلی که موجب تضعیف اعتماد نهادی عملکردی می شد عمدتا به آن چیزهایی مربوط می شد که خیران در روندهای ساخت مدرسه از سوی سازمان متولی ساخت مدارس و اشخاص حقوقی مرتبط با مدرسه سازی شاهد بودند. از جمله: کیفیت ساخت و ساز، زمان بندی پروژه ها، ضرورت ساخت و سازها، شیوه ی مواجهه و مسیولیت پذیری پیمانکار، تغییر نام و کاربری مدارس. همچنین خیران انتظار داشتند به طور متقابل مورد اعتماد نهاد متولی مدرسه سازی واقع شوند.

سرمایه اجتماعی؛ خیر؛ مدرسه سازی؛ نیکوکاری؛ اعتماد؛ حمایت