حسن بنیانیان - عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

از فرهنگ تلقی های بسیار متفاوتی وجود دارد و بسیاری از برداشت ها، مفهومی تقلیل یافته از فرهنگ است و همین امر موجب فرار بسیاری از دولت ها برای اداء مسولیت های خویش در حوزه اصلاح فرهنگی جامعه می شود، این در حالی است که یکی از مهمترین رسالت های دولت در نظام جمهوری اسلامی تلاشی عالمانه و آگاهانه برای اصلاح باورها، ارزش ها، الگوهای رفتاری و نمادهای جامعه اسلامی است. بطوری که آثار باورها و ارزش های ریشه دار در مبانی اسلامی در همه تصمیمات و رفتارهای بخش های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از جمله سبک زندگی جاری شود تا بتدریج به برپایی تمدن نوین اسلامی نزدیک شویم. وظایف دولت ها در حوزه اصلاحات فرهنگی به تفضیل در مواد مختلف قانون اساسی از جمله اصل سه ذکر شده است و از جهت انتخاب تعریف فرهنگ، تلقی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در نقشه مهندسی فرهنگی مبنا قرار داده شده است. حال اگر دولت ها اراده انجام این وظیفه خطیر را داشته باشند، بهره گیری از ظرفیت بالفعل و بالقوه فرهنگی جامعه در توسعه اقدامات خیرخواهانه مستلزم شفاف شدن مسولیت دولت در گسترش فرهنگ خیرخواهانه در بین اکثریت غالب از افراد جامعه است. بدین منظور لازم است از برآیند نتایج چند بحث مرتبط با هم سیاست ها و راهکارهای عملی توسعه فرهنگ امر خیر از ناحیه دولت استخراج گردد. این مباحث عبارتنداز:1-محدوده و مفهوم امر خیر از منظر دین و فطرت 2-چیستی فرهنگ و تحول فرهنگی 3-مسولیت های دولت در نظام جمهوری اسلامی ایران.4-مسولیت های دولت در هدایت تحولات فرهنگی جامعه، بدیهی است که از مرور این چند موضوع در قالب یک تحقیق کتابخانه ای و مراجعه به تحقیقات انجام گرفته در این موضوعات، مشخص می شود که امر خیر ریشه در فطرت انسانی دارد و بقیه نیازهای فطری مثل کمال جویی، خداخواهی، زیبایی خواهی، نیاز به کشف حقیقت و خلق و ابداع بشری در عمل این نیاز فطری را تقویت می کنند، همانطور که آموزه های دینی ما را به امر خیر در همه ارتباطات انسانی از جمله ارتباط با خالق، خود، دیگر انسانها و همه موجودات هستی دعوت می نماید و لذا دولت در نظام جمهوری اسلامی مسولیت دارد که با بهره گیری از انگیزه های درونی افراد که ریشه در فطرت انسانی و باورهای دینی دارد، بسیاری از نیازها و کاستی های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه را تامین نماید و با استقبال از مشارکت های خیرخواهانه مردم در تمامی عرصه های زندگی به نحوی پیشرفت کشور را هدایت نماید که با مشارکت حداکثری مردم، علاوه بر پیشرفت مادی و اقتصادی جامعه شاهد رشد روزافزون اخلاق و معنویت در جامعه باشیم. از این روی، لازم است دولت ها در کنار بسترسازی فرهنگی آگاهانه از طریق سازمان ها و مجموعه های تحت امر خویش برای آماده سازی همه مردم در انجام کارخیر، فضای سازمان های اجرایی را در همه بخش های سیاسی، اقتصادی، بهداشتی و درمانی، نظامی، امنیتی، قضایی و غیرو را برای حمایت و تشویق این اقدامات خیرخواهانه آماده سازد و در این مسیر علاوه براصلاح قوانین و آماده سازی روحی و روانی کارکنان و مدیران دولتی، سیاست ها و راهکارهای عملی متناسب را پیش بینی نمایند. در این مقاله تلاش گردیده ضمن اشاره اجمالی به موانع فرهنگی که در مسیر این حرکت خداپسندانه وجود دارد، سیاست ها و راهکارهای مناسبی پیشنهاد شود.

فرهنگ، دولت، امر خیر، مسولیت، سیاست گذاری